اوراق سلف چه کاربردی دارند؟

توافق وزارت راه و بورس کالا برای عرضه اوراق سلف مسکن

به گزارش قم پرس به نقل از صداوسیما، جواد فلاح درباره انتشار اوراق سلف موازی مسکن (خرید متری مسکن) افزود: از زمستان سال گذشته، "طرح فروش متری مسکن" در وزارت راه و شهرسازی مطرح شد و مورد توافق بورس کالا و وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه یکی از راهکارهای خانه دار شدن مردم، فروش متری زمین است گفت: با توجه به افزایش قیمت مسکن، برخی افراد قدرت خرید یک واحد مسکونی را ندارند که با این طرح افراد می‌توانند با توجه به مبلغی که دارند اقدام به خرید کنند.

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران درباره مزیت این طرح اضافه کرد: در پیش فروش مسکن مبلغ ملک در چند دوره واریز می‌شود، اما هیچ ضمانتی برای تحویل به موقع آن وجود ندارد، اما در خرید اوراق سلف مسکن، با مبلغ اندک هم می‌توان یک متر مربع خانه خریداری کرد و نیاز به پرداخت کامل پول واحد نیست ضمن اینکه، بورس کالا ضمانت تحویل به موقع واحد را می‌دهد و در زمان موعد بر اساس امید نامه مسکن را تحویل می‌دهد.

وی گفت: با نظارت و تضامینی که در بازار سرمایه وجود دارد خریدار با خیال راحت اقدام به سرمایه گذاری می‌کند و اگر سازنده به تعهدات خود عمل نکند باید خسارت پرداخت کند.

فلاح افزود: قیمت هر اوراق سلف موازی، متناسب با ارزش حدودی واحد طبقه همکف که از همه بزرگ‌تر و نقشه ضعیف دارد تعیین می‌شود و در زمان سر رسید اگر واحد بزرگ‌تر و بهتری انتخاب شود باید مابه التفاوت آن را بپردازد.

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران گفت: اگر فرد تصمیم دارد که یک واحد کامل را خریداری کند می‌تواند اوراق بیشتری خریداری کند.

فلاح با اشاره به اینکه ارزش اوراق سلف مسکن متناسب با قیمت مسکن رشد می‌کند افزود: افراد در زمانی که نیاز به پول دارند می‌تواند هر زمان، این اوراق را در بازار ثانویه بفروش برساند.

وی بیان کرد: با در نظر گرفتن پروژه ساختمانی، تعدادی اوراق سلف موازی، متناسب با امید نامه پروژه منتشر می‌شود.

فلاح ادامه داد: تا امروز یک پروژه در پردیس اعلام آمادگی کرده است و سایر سازندگان نیز تمایل برای حضور در این طرح را دارند.

وی با بیان اینکه برای انتشار این اوراق باید مقدمات آن فراهم شود گفت: برای اجرایی شدن طرح، بعد از تصویب در کمیته فقهی و تأیید در بورس کالا، باید در کمیته تنظیم مقررات بورس مطرح شود.

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران افزود: انتشار اوراق سلف موازی منتظر تأیید نهایی هیئت مدیره بورس است تا زیر ساخت‌های لازم ایجاد شود.

اوراق مالی اسلامی

استفاده از ابزار های مالی همچون اوراق قرضه، کارایی زیادی در کشور های اسلامی دارد که در ادامه به شرح اوراقی پرداخته می شود که در کشور های مسلمان مورد استفاده قرار می گیرند.

این موضوع باعث شده است که دولت ها و شرکت های اسلامی که در کشور های غیر اسلامی فعال می باشند، تامین مالی و مدیریت بدهی های خود را بر اساس راه های مقبول انجام دهند که مطابق با اصول اسلامی باشند.

اوراق مالی اسلامی (صکوک):

همان گونه که در مقاله اوراق قرضه اشاره شد، اوراقی هستند که مبتنی بر قرض با بهره می باشند که از نظر اسلام، ربا و حرام است. در این شرایط کشور های اسلامی نمی توانند از این اوراق برای تامین مالی استفاده کنند.

بنابراین اوراق مشارکت منتشر شد که به وسیله آن شرکت اقدام به تامین مالی نماید و برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل نشود اما اوراق مشارکت در این زمینه نتوانست کاربردی داشته باشد.

سپس متخصصان مالی ابزار های مالی جدیدی را طراحی کردند که با استفاده از آنها بتوانند به تامین مالی بپردازند که یکی از مهم ترین آنها صکوک می باشد.

مفهوم صکوک:

صکوک جمع کلمه “صک” و به معنای اسناد است که این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود.

صکوک، به اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازار های مالی گفته می شود که بر پایه یکی از قرارداد های مورد تایید متون اسلامی طراحی شده‌ باشد. دارندگان این اوراق، به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه ای از دارایی ها و منافع حاصل از آنها هستند.

در واقع صکوک یک ابزار نوین مالی می باشد که در کشور های اسلامی جایگزین اوراق قرضه می باشد و بر پایه دارایی با درآمد ثابت یا متغیر در بازار های ثانویه قابل معامله می باشند.

نکته: اوراق صکوک خودشان دارای ارزش می باشند و نمی توانند بر اساس فعالیت های سفته بازی باشند.

تفاوت صکوک با اوراق قرضه با درآمد ثابت:

در واقع می توان گفت که صکوک بیان گر مالکیت یک دارایی مشخص می باشد و اوراق قرضه فقط گواهی تعهد بدهی است. بنابراین بین صادر کننده اوراق قرضه و خریدار آنها رابطه ای به شکل وام دهنده و اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ وام گیرنده برقرار است که در آن نرخ بهره وام، ثابت می باشد.

اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادر کننده یا ناشر آن می باشد در صورتی که اعتبار صکوک به ناشر وابسته نمی باشد و تنها به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.

نکته: فروش صکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت دارایی است اما فروش اوراق قرضه، یک نوع فروش بدهی محسوب می شود.

در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.

تشابه صکوک با اوراق قرضه:

• قابلیت نقد شوندگی در بازار ثانویه
• درجه بندی اعتباری توسط موسسات رتبه بندی و قابلیت افزایش اعتبار
• تنوع در طراحی و عرضه

مزایای استفاده از ابزارهای مالی اسلامی (صکوک):

• افزایش نقدینگی بانی از طریق انتشار صکوک
• خروج دارایی ها از ترازنامه و جایگزین شدن وجوه نقد
• قابل استفاده بودن دارایی ها با وجود جدا شدن آنها از دارایی های شرکت بانی و کاهش هزینه تامین مالی
• کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار

موسسه مشاوران مطالعه مقاله حسابداری تنخواه گردان را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

انواع اوراق بهادار مالی اسلامی

انواع اوراق بهادار مالی اسلامی (صکوک):

صکوک دارای انواعی می باشد که در زیر به آنها اشاره می شود.

اوراق قرض الحسنه:

اوراق قرضه اسلامی، بر اساس قرارداد قرض و بدون بهره منتشر می گردند که بر اساس آن، ناشر این نوع از اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار بدهکار می شود و لازم است که در سررسید معین یا عند المطالبه به آنها بپردازد.

اوراق وقفی:

اوراق وقفی، به اوراق بهادار با نامی گفته می شوند که به قیمت اسمی مشخص و برای مدت معین و در زمان احداث پروژه منتشر می شوند و به افرادی که قصد مشارکت در طرح های عام المنفعه دارند، واگذار می گردند.

اوراق مرابحه:

بیع مرابحه که از گذشته تا کنون در بین مردم رایج بوده است، هدف آن این است که فروشنده قیمت تمام شده­ کالا را به اطلاع مشتری می‌ رساند و پس از آن مبلغ یا درصدی را به عنوان سود، از شخص تقاضا می کند.

بنابراین می توان گفت که این اوراق، اوراقی هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع، مالک دارایی مالی هستند و بر اساس قرارداد مرابحه حاصل می شود.

نکته: این اوراق بازدهی ثابتی دارند و قابل فروش در بازار ثانویه می باشند.

اوراق مرابحه انواعی دارد مانند:

• اوراق مرابحه تامین مالی
• اوراق مرابحه تامین نقدینگی
• اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری

اوراق اجاره:

اوراق اجاره به اوراقی گفته می شود که از رایج ترین انواع اوراق بهادار اسلامی می باشند و سرمایه گذاران می توانند در مقاطع زمانی معین، سود حاصل از اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ سرمایه گذاری خود را دریافت نمایند.

نکته: این اوراق مبتنی بر سود معین می باشند و ثابت هستند به همین علت این اوراق مهم ترین اوراق بهادار اسلامی است.

انواع اوراق اجاره:

• اوراق اجاره تامین دارایی
• اوراق اجاره تامین نقدینگی
• اوراق اجاره جهت تشکیل شرکت های لیزینگ
• اوراق اجاره رهنی

اوراق استصناع:

اوراق استصناع، به اسناد و گواهی های دارای ارزش یکسان گفته می شود که برای تجمیع وجوه لازم برای ساخت کالایی استفاده می شوند و تحت تملک دارنده صکوک می باشند.

اوراق سلف:

سلف از اقسام بیع محسوب می شود که بر عکس نسیه می باشد و زمانی که شخصی تولید یا ارائه یک کالای معین را مورد هدف قرار می دهد، با انتشار این نوع اوراق می تواند منابع مالی مورد نیاز خود را تامین نماید. در واقع می توان گفت که، سرمایه گذاران در این اوراق، کالای مورد نظر را از قبل خریداری می کنند.

اوراق منفعت:

اوراق منفعت، به اسناد مالی بهاداری گفته می شوند که بیان کننده مالکیت دارنده آن اوراق بر مقدار معینی از خدمات یا منافع در آینده از یک دارایی است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی انتقال داده شده است.

اوراق جعاله:

اوراق جعاله، یک نوع اوراق مالکیت مشاع خدمتی می باشند که بر اساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است.

اوراق مشارکت:

اوراق مشارکت که زیر مجموعه ای از صکوک هستند، به سند هایی گفته می شوند که گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی هستند که متعلق دولت، شرکت های تعاونی یا خصوصی می باشند و تا زمان سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.

اوراق مضاربه:

در اوراق مضاربه، ناشر می تواند با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نماید و سپس به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار دهد و بانی نیز پس از کسب سود در فعالیت اقتصادی مورد نظر خود، به تعهد خود عمل نماید و سود هر دوره را بین خود و صاحبان اوراق تقسیم کند.

اوراق مزارعه:

اوراق مزارعه نوعی از اوراق بهادار می باشند که بر اساس قرارداد مزارعه طراحی می شوند و ناشر آن با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نموده و با آن اراضی قابل زراعت را خریداری می نماید.

سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارندگان اوراق به کشاورزان واگذار می کند تا روی این اراضی زراعت کنند و در پایان سال زراعی، محصول را با هم تقسیم کنند.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله تعیین صلاحیت حسابداران را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

اوراق مساقات:

ناشر با واگذاری این نوع از اوراق بهادار، وجوه متقاضیان را جمع آوری می کند و با آن باغ های قابل بهره برداری را خریداری کرده و سپس با اخذ وکالت از طرف دارندگان اوراق مربوطه در طی یک قرارداد مساقات به باغبانان واگذار می کند تا به آنها رسیدگی شود و در پایان، محصول به دست آمده را با هم تقسیم نمایند.

نکته: در این نوع صکوک، دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارندگان است.

اوراق مشتقه:

اوراق مشتقه، به قرارداد های بین دو یا چند نفر گفته می شود که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود و در واقع مشتقه ها ابزاری برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آیند.

در مقاله اوراق مشتقه می توان با انواع آن و نحوه کار با آن آشنایی کامل یافت.

انواع اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود:

اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود آنها، دارای انواع زیر هستند.

اوراق مبتنی بر خرید و فروش دین:

این گروه از اوراق بهادار اسلامی از جهت بازدهی نزدیک ترین گروه به اوراق بهادار ربوی هستند. این اوراق در زمان مشخص سود معینی به دست می آورند. از جمله این اوراق می توان به اوراق استصناع و اوراق مرابحه اشاره کرد.

اوراق مبتنی بر خرید و فروش دارایی فیزیکی:

این گروه از اوراق بهادار بر خرید و فروش دارایی فیزیکی مبتنی است از شاخص ترین مصداق این گروه می توان به اوراق اجاره علی الخصوص اوراق اجاره به شرط تملیک اشاره کرد که به منظور تامین مالی یا نقدینگی منتشر می شود.

سود این اوراق به جهت متغیر بودن جریان درآمدی خالص آنها، متغیر است. اما می توان با مدیریت ریسک به بازدهی با ثباتی دست یافت.

اوراق مبتنی بر مشارکت در سود طرح اقتصادی:

این گروه از اوراق بهادار اسلامی بر اساس عقد های مشارکتی طراحی شده اند. از جمله این اوراق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

در این گروه از اوراق صاحبان اوراق به صورت مشاع به عنوان صاحبان سرمایه در احداث پروژه یا انجام یک فعالیت اقتصادی مشارکت می کنند و در سود حاصل از آن سهیم می شوند و چنان چه پروژه با زیان مواجه شود، زیان آن به تناسب بین صاحبان سرمایه تقسیم می شوند.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله سبد سهام یا پرتفوی را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی

ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک):

اوراق بهادار اسلامی، دارای ارکان زیر می باشد.

بانی:

بانی شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تامین مالی او، در قالب عقود اسلامی اقدام به انتشار اوراق بهادار اسلامی می کند.

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه:

این شرکت نهاد مالی است که بر اساس دستور العمل فعالیت نهاد های واسط مصوب ۱۳۸۹/۰۵/۱۱ شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تاسیس شده است و وظیفه تاسیس و راهبری نهاد های واسط را در بازار سرمایه ایران را بر عهده دارد.

لازم به ذکر است که این نهاد نقش امین را عهده دار است و برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب ها و صورت های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر، رسیدگی و اظهار نظر می نماید.

از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیه امور اداری، مالی، مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب ها و دفاتر مالی نهاد واسط است.

فروشنده:

فروشنده می تواند بانی یا شخص حقوقی دیگری باشد که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می نماید.

ضامن:

ضامن توسط بانی و با تایید سازمان بورس صرفا می تواند از بین موارد زیر انتخاب شود:

• بانک ها
• موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
• بیمه های تحت نظارت بیمه مرکزی
• شرکت های تامین سرمایه
• نهاد های عمومی
• موسسات دولتی

عامل فروش:

شخصی حقوقی که نسبت به عرضه اوراق بهادار اسلامی از طرف ناشر برای فروش اقدام می کند که این شخص حقوقی از بین شرکت های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرا بورس ایران توسط بانی انتخاب می شود.

عامل پرداخت:

شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت به پرداخت های مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسید های معین به سرمایه گذاران اقدام می کند.

انواع ریسک اوراق بهادار اسلامی (صکوک):

اوراق بهادار اسلامی (صکوک) با ریسک های زیر مواجه است.

• ریسک از بین رفتن دارایی ها
• ریسک کاهش قیمت دارایی
• ریسک نرخ سود

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نهاد های مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.

اوراق صکوک

امروزه با گسترش بازارهای ثانویه، اوراق گوناگونی در این بازارها مورد معامله قرار می‌گیرند که آشنایی با مفهوم، ریسک و نحوه سرمایه گذاری در این اوراق می‌تواند سرمایه گذاران را در پیدا کردن مناسب‌ترین گزینه، یاری کند. اوراق صکوک یکی از انواع این اوراق می‌باشد که خود نیز انواع گوناگونی دارد. در این مطلب قصد داریم تا با ماهیت اوراق صکوک آشنا شویم و سپس به بررسی انواع اوراق صکوک بپردازیم. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

آنچه پس از مطالعه این مطلب خواهید آموخت:

1. اوراق صکوک چیست؟

2. مزایای استفاده از اوراق صکوک چیست؟

3. انواع اوراق صکوک کدام است؟

4. تفاوت اوراق صکوک و سایر اوراق چیست؟

5. ریسک خرید اوراق صکوک چیست؟

اوراق صکوک چیست؟

برای توضیح اینکه اوراق صُکوک چه هستند، ابتدا با معنی لغوی این عبارت شروع می‌کنیم. صکوک جمع کلمه‌ی عربی صک می‌باشد. صک همان چک (Check) در زبان انگلیسی می‌باشد که در ترجمه‌ی عربی به علت نبودن حرف "چ" به صورت صک گفته می‌شود. چک یا همان صک در زبان فارسی به معنای سند به کار می‌رود.

در سراسر دنیا برای انجام پروژه‌های بزرگ، وجود سرمایه‌های کلان ضرورت دارد. از آن جایی که شرکت‌ها معمولاً این سرمایه را در اختیار ندارند، اقدام به قرض گرفتن از افراد و سرمایه گذاران می‌کنند و آن‌ها را در سود پروژه شریک می‌کنند. به این فرآیند تأمین مالی پروژه گفته می‌شود. در کشورهای غیر مسلمان، تأمین مالی از طریق انتشار اوراق قرضه با نرخ سودهای مشخص صورت می‌پذیرد.

بر اساس آموزه‌های دین اسلام، نرخ سود معین مصداق ربا می‌باشد و دریافت و پرداخت آن سود حرام است. از این رو برای تأمین مالی در کشورهای مسلمان، اقدام به طراحی اوراق صکوک کردند. پس اوراق صکوک، ابزار تأمین مالی اسلامی پروژه‌ها و شرکت‌ها هستند.

مزایای استفاده از اوراق صکوک چیست؟

از آنجایی که اوراق صکوک راه اتصال بین بازار پول و بازار سرمایه می‌باشد، اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ سبب ساده شدن تبدیل دارایی به اوراق بهادار می‌شود.

در صورتی که اوراق صکوک در بازار ثانویه معامله شوند، از نقدشوندگی قابل قبولی برخوردارند.

سبب افزایش نقدینگی در شرکتی که نیازمند تأمین مالی می‌باشد (بانی صکوک)، می‌شود.

در ترازنامه شرکت دارایی‌هایی که نقدشوندگی پایینی دارند، با وجه نقد جایگزین می‌شوند.

شرکت همچنان از دارایی‌هایی که با پشتوانه آن وجه نقد دریافت کرده است، استفاده می‌کند.

انواع اوراق صکوک کدام است؟

اوراق صکوک اجاره

این اوراق بر اساس قرارداد اجاره انتشار می‌یابد و فردی که اوراق اجاره خریداری می‌کند به همراه شرکت در دارایی به صورت مشاع حق مالکیت دارند و شرکت با پرداخت اجاره بها از دارایی استفاده می‌کند.

اوراق صکوک قرض‌الحسنه

این اوراق بر اساس قرارداد قرض بدون سود منتشر می‌شود. ناشر این اوراق موظف است مبلغی به میزان ارزش اسمی صکوک قرض‌الحسنه به دارندگان اوراق پرداخت کند. این پرداخت در تاریخ سررسید انجام می‌شود.

اوراق مرابحه

این اوراق نیز دارای مالکیت مشاع یا دِین دارایی است که در قرارداد مرابحه مشخص شده است. این اوراق دارای سود ثابت می‌باشد و اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ امکان معامله در بازار ثانویه را دارد. از انواع اوراق مرابحه می‌توان به اوراق مرابحه تأمین نقدینگی، اوراق مرابحه تأمین مالی و اوراق مرابحه نقدی اشاره کرد.

اوراق صکوک وقفی

این اوراق به صورت با نام و با قیمت اسمی مشخصی برای یک مدت معین منتشر می‌شوند. خریداران این اوراق عموماً افرادی هستند که قصد مشارکت در کارهای عام‌المنفعه را دارند.

اوراق استصناع

در این اوراق، فرد با یک سازنده توافق می‌کند تا در ازای مبلغ مشخصی، اقدام به ساخت کالای موردنظر فرد کند و دارایی تحت مالکیت دارنده‌ی اوراق صکوک می‌باشد. معمولاً مبلغ ساخت در ابتدا به صورت کامل پرداخت نمی‌شود.

اوراق صکوک مضاربه

این اوراق فقط برای انجام فعالیت‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای جمع آوری سرمایه جهت انجام فعالیت‌های تجاری منتشر می‌شود و میزان سود این اوراق پس از اتمام فعالیت مشخص می‌شود. سود دارندگان این اوراق بر اساس نسبت‌های مشخص شده در قرارداد میان آن‌ها تقسیم می‌گردد.

اوراق مزارعه

مزارعه از ریشه عربی زرع گرفته شده است و به معنای کشت و کار می‌باشد. در این قرارداد زمین برای مدت زمان معینی در اختیار یک فرد قرار می‌گیرد تا بر روی آن به زراعت بپردازد و در آخر سود را با مالک تقسیم می‌کند. همچنین اگر افرادی قصد خرید زمین داشته باشند، می‌توانند با انتشار اوراق به صورت مشاع مالکیت زمین را داشته باشند و سپس به نسبت اوراق، سود میان هریک از دارندگان اوراق مزارعه تقسیم می‌گردد.

اوراق صکوک سلف

این اوراق نوعی پیش خرید دارایی می‌باشد و فروشنده به وسیله این اوراق کسری سرمایه خود جهت تکمیل کالا را تأمین می‌کند. مبلغ پرداخت در قرارداد سلف کمتر از مبلغ لازم برای خرید کالا به صورت نقدی می‌باشد. همچنین اگر قیمت کالا در چند ماه آینده افزایش یابد، خریدار با پیش خرید می‌تواند سود شناسایی کند.

اوراق مشارکت

همان گونه که از نام این اوراق واضح است، اوراق مشارکت جهت مشارکت در پروژه منتشر می‌شوند و نشان‌دهنده‌ی مشارکت دارنده این اوراق با ناشر اوراق در دارایی‌ها و سود می‌باشد.

اوراق مساقات

این اوراق دقیقاً مشابه با اوراق مزارعه می‌باشد با این تفاوت که اوراق مساقات مخصوص فعالیت باغداری منتشر می‌شوند.

تفاوت اوراق صکوک و اوراق قرضه مرسوم چیست؟

اوراق صکوک وابسته به ارزش دارایی‌هایی که پشتوانه آن قرار دارند معامله می‌شوند در حالی که اوراق قرضه بر اساس اعتبار ناشر و صادر کننده اوراق معامله می‌شوند.

اوراق صکوک نشان‌دهنده‌ی مالکیت یک دارایی به وسیله دارنده‌ی اوراق صکوک می‌باشد در حالی که اوراق قرضه بیانگر بدهی به دارنده‌ی اوراق می‌باشد. اوراق قرضه به واسطه ماهیت بدهی آن و پرداخت نرخ سود ثابت به دارنده اوراق، ربا شناخته می‌شود.

از آنجایی که اوراق صکوک دارای پشتوانه دارایی می‌باشد، با افزایش ارزش دارایی امکان افزایش ارزش اوراق صکوک نیز وجود دارد اما در اوراق قرضه به دلیل ثابت بودن بدهی، امکان افزایش ارزش آن‌ها وجود ندارد.

فروش اوراق صکوک در بازارهای ثانویه به‌مثابه فروش دارایی است در حالی که اوراق قرضه صرفاً فروش بدهی است.

ریسک خرید اوراق صکوک چیست؟

علی رغم پایین بودن ریسک معامله این اوراق، اما نمی‌توان این اوراق را کاملاً بدون ریسک تلقی کرد. در ادامه به ریسک‌های این اوراق اشاره می‌کنیم.

ریسک از بین رفتن دارایی: از آنجایی که اوراق صکوک با پشتوانه یک دارایی منتشر می‌شوند، در صورت بروز حادثه‌ و صدمه دیدن آن دارایی، ارزش دارایی کم شده و ارزش اوراق بسیار کاهش می‌یابد.

ریسک نرخ سود: در صورتی که نرخ سود سپرده بانکی افزایش یابد و دارایی پشتوانه اوراق شاهد افزایش ارزش نباشد، تمایل مردم جهت خرید این اوراق کاهش می‌یابد و سپس سبب کاهش ارزش سرمایه ما می‌شود.

ریسک کاهش ارزش دارایی: اگرچه در شرایط وجود تورم در کشور این ریسک به حداقل می‌رسد اما همچنان نمی‌توان آن را نادیده گرفت. برای مثال اگر اوراق صکوک با پشتوانه یک دارایی بر اساس نرخ دلار 25 هزار تومانی مورد معامله قرار گیرد، با افت نرخ دلار به 20 هزار تومان سبب کاهش ارزش اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ دارایی و درنتیجه کاهش ارزش اوراق صکوک می‌شود.

سخن نهایی

شرکت‌های دولتی و خصوصی برای انجام پروژه‌های عظیم و پیشرفت و توسعه شرکت‌ها نیاز به تأمین مالی دارند. مرسوم‌ترین روش تأمین مالی در سراسر دنیا انتشار اوراق قرضه توسط شرکت‌ها و مؤسسات می‌باشد. اما انتشار اوراق قرضه به دلیل ربایی بودن آن در برخی کشورهای اسلامی غیر قانونی می‌باشد. برای حل این مشکل، متخصصان دینی اقدام به جایگزینی اوراق صکوک که در اصل نوعی اوراق قرضه تضمینی می‌باشند، با اوراق قرضه رایج در سراسر جهان کردند. در این مطلب سعی شد تا با مفهوم اوراق صکوک آشنا شویم. سپس به بررسی انواع اوراق صکوک و تفاوت آن با اوراق قرضه پرداختیم.

یک طرح جدید برای عرضه تک نرخی خودرو

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران از طراحی یک مدل جدید برای عرضه خودرو در بستر این بورس خبر داد و گفت: با اجرای این طرح، قیمت خودرو تک نرخی شده و توسط عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

جواد فلاح در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به شیوه قیمت گذاری خودرو در کشور، اظهار کرد: تا کنون خودروی نو در کشور، مخصوصا در سال های اخیر، توسط دولت قیمت گذاری شده است و تولیدکنندگان بر اساس قیمتی که دولت تعیین کرده خودرو را عرضه کرده اند. بر این اساس خودرو در بازارهای دست دوم با قیمت های بسیار متفاوت با قیمتی که توسط خودروساز عرضه می شود، مورد معامله قرار گرفته و این مدل معاملاتی به دلیل صف تقاضایی که ایجاد کرده است باعث شده توسط قرعه کشی مشخص شود چه افرادی صاحب خودروهایی شوند که اختلاف قیمت شدیدی با بازار دارند.

وی در مورد مدلی که در بورس کالا برای عرضه خودرو طراحی شده است، توضیح داد: یکی از مدل هایی که در بورس کالا مطرح شده این است که خودرو در بورس کالا عرضه شود و کشف قیمت بر اساس مکانیسم بازار و عرضه و تقاضا اتفاق بیفتد. برای این مدل، می‌توان از قراردادهای سلف استاندارد بهره برد. یعنی خودروساز، خودروی خود را در قالب قرارداد سلف عرضه کند. قاعدتا برخی عرضه ها می تواند در قابل سلف کوتاه مدت و برخی سلف بلندمدت باشد. خریدار نیز خودرو را در قالب قرارداد سلف پیش خرید می‌کند و در زمان سررسید قرارداد، خودرو را از خودروساز تحویل می‌گیرد.

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران ادامه داد: از زمانی هم که خودرو در بورس معامله و خریدار مشخص میشود، تا زمان سررسید می‌توان از امکان بازار ثانویه استفاده کرد که اگر فردی که خودرو را خریداری کرده است تمایل داشته باشد آن را در بازار ثانویه به شخص دیگری بفروشد، بتواند این معامله را انجام دهد.

فلاح درمورد مزیت این طرح توضیح داد: مزیت این طرح نسبت به مدل فعلی این است که خودرو تک نرخی می‌شود و یک قیمت که همان قیمت کشف اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ شده در بازار است، خواهد بود. این قیمت هم قیمتی خواهد بود که بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس کشف می‌شود. شخصی که خودرویی را در قالب قراردادهای یادشده، روی تابلوی بورس خریده است، می‌تواند آن را همانطور که خودروساز خودرو را میفروشد، روی تابلو به فرد دیگر عرضه کند.

وی با بیان اینکه تضمین تعهدات خودروساز در بورس اتفاق می افتد، گفت: اگر خودروساز به هر دلیل نتوانست کالا را در زمان سررسید تحویل دهد، بورس خسارت را از محل تضامینی که از عرضه کننده اخذ کرده است، به خریدار خودرو پرداخت می‌کند.

مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران با بیان اینکه مدل مذکور را می‌توان برای خودروهای پرتیراژ استفاده کرد، افزود: خودروسازی برای خودروهای کم تیراژ که تصوری برای شکل‌گیری بازار ثانویه و فروش مجدد برای آن ها وجود ندارد، می تواند از بستر بازار فرعی بورس کالا به صورت بازار یک بار معامله در قالب قراردادی که می تواند سلف یا نقدی باشد بهره ببرد.

فلاح به این سوال که این طرح در چه مرحله ای قرار دارد، پاسخ داد: جلساتی بین بورس کالا با خودروسازها در این مورد برگزار شده است. البته تصمیم گیری در این حوزه با بورس کالا یا خودروساز نیست و مراجع ذی صلاح باید در این مورد تصمیم گیری کنند. این طرح پیشنهادی از سوی بورس کالا مطرح شده و این بورس آمادگی دارد که بر اساس مدل های معاملاتی، خودرو را مانند سایر کالاها عرضه کند.

صکوک و انواع آن

اوراق قرضه یا اوراق بدهی یکی از ابزارهای مورد استفاده برای تامین منابع مالی هستند. به خریدار این اوراق سودی در فواصل زمانی از پیش تعیین شده پرداخت می‌شود و در سررسید مشخصی کل مبلغ آن به خریدار اوراق پرداخت خواهد شد. بنابراین در این اوراق سود، زمان پرداخت سود و زمان سررسید آن مشخص است. اوراق قرضه بر اساس عواملی نظیر مدت سررسید، نرخ بهره، نوع وثیقه و غیره تقسیم‌بندی می‌شوند.

اوراق قرضه همانند دیگر اوراق تامین مالی مثل اوراق مشارکت و اوراق اخزا توسط دولت به منظور تامین مالی برای انجام قسمتی از پروژه ها و یا تامین بودجه انتشار می‌باید. این اوراق بدون خطر محسوب شده و مورد اطمینان سرمایه‌گذار است و عملا چون بر مبنای قوانین اسلامی قانونگذاری می‌شود ریسک بسیار کمی دارد چون اوراق دارایی محور است و در شرایط تورمی کشور ما ارزش دارایی ها به مرور زمان بیشتر می‌شود. اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شهرداری‌ها و اوراق خزانه نمونه‌هایی از اوراق قرضه منتشر شده توسط دولت است.

صکوک چیست؟

صکوک جمع کلمه صک و به معنای اسناد است. این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود. ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک، اوراق بهادار با ارزش مشابه به هم و قابل معامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی شده‌ و دارندگان آن به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آن‌ها هستند. صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌کار گرفته می‌شود این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار بورس در زمانهای مشخص میباشد. نمادهای اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ مربوط به اوراق مالی اسلامی یا صکوک، عموماً با حرف “ص” شروع می‌شود و می‌توان لیست اوراق مورد معامله را در سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران و یا شرکت فرابورس مشاهده کرد. نمادهایی همچون صبهمن(صکوک مرابحه بهمن) صایپا، صخود (صکوک رهنی خودرو) نمونه هایی از این نمادهای اوراق صکوک می‌باشند.

تفاوت صکوک با اوراق قرضه ثابت

صکوک نشان‌دهنده مالکیت یک دارایی مشخص است و اوراق قرضه فقط گواهی تعهد بدهی است. به بیان دیگر بین صادرکننده اوراق قرضه و خریدار آن رابطه‌ای به شکل وام دهنده و وام گیرنده برقرار ست که در آن نرخ بهره وام ثابت است.

در اوراق قرضه می‌توان دارایی‌هایی که به لحاظ اسلامی و قوانین اسلامی اشاره به آنها نشده هم میتوانند پشتوانه اوراق قرار گیرد اما در مورد اوراق صکوک تنها دارایی‌هایی که به لحاظ شرعی مجاز و صحیح محسوب می‌شوند، ملاک انتشار این اوراق هستند برای همینه به صکوک اوراق قرضه اسلامی گفته می‌شود.

اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن است در حالی که اعتبار صکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.فروش صکوک در بازار ثانویه، فروش ارزش و مالکیت یک دارایی محسوب میشود. در حالی که اوراق قرضه نوعی از تعهد بدهی هستند. در اوراق صکوک امکان افزایش دادن اصل ارزش دارایی وجود دارد در حالی که در اوراق قرضه مبلغ غیر قابل تغییر و ثابت می‌باشد.

تشابه صکوک با اوراق قرضه

قابلیت نقد شوندگی در بازار ثانویه را دارند ( بازار ثانویه با هدف امکان سازی معامله اوراق منتشر شده در بازار اولیه و افزایش دادن قابلیت نقد شوندگی اوراق بوجود آمده است)

مزایای استفاده از صکوک

کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار

افزایش نقدینگی برای شرکت یا شخص بانی (شرکتی که اوراق صکوک یا اوراق تأمین مالی را منتشر کرده) از طریق انتشار صکوک و نقدینگی که ایجاد می‌کند.

اگر در انتشار صکوک دارایی که پشتوانه می‌شود غیرقابل نقد یا دارای ارزش کمتری نسبت به اوراق صکوک باشد، وجوه و اسناد نقدی جای آن دارایی را می‌گیرد.

دارایی هایی که شرکت یا شخص بانی در قبال اوراق صکوک ضمانت میدهد همزمان در حین تعهدی که در ازای ان دارد، برای خود بانی نیز قابل استفاده میباشد و این یک امتیاز عالی است.

از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می‌شود لذا دارای ریسک کمتری است و هزینه تامین مالی را نیز کاهش می‌دهد.

انواع اوراق صکوک یا اوراق مالی اسلامی مرسوم در کشور

صکوک مالکیت دارایی‌ و منافع حاصل از دارایی

صکوک سلم(سلف)

صکوک استصناع

صکوک مشارکت

صکوک مرابحه

صکوک مضاربه

صکوک مزارعه

صکوک مالکیت دارایی‌ و منافع حاصل از دارایی

این نوع از اوراق صکوک برای تامین مالی شخصی یا شرکتی منتشر می شود که قصد خرید یک دارایی ملموس که در آینده آن را به منظور تأمین مالی و اهداف دیگر اجاره میده‌، دارد. به این ترتیب سرمایه گذاران سهم مشخصی از درآمدها و سودهای مرتبط با دارایی خواهند داشت. در حقیقت این نوع از اوراق مالکیت منافع دارایی هایی است که در آینده ساخته می شود.

اوراق صکوک سلم یا همان سلف

در ابتدا باید بدانید که سلف از اقسام بیع بوده و عکس نسیه است. هنگامی که شخصی تولید یا ارائه کالای معین را مورد هدف قرار می‌دهد، با انتشار این نوع صکوک قادر خواهد بود تا منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کند. در واقع سرمایه‌گذاران در این اوراق، کالای مورد نظر را پیش خرید کرده‌اند. مثال: سلف نفت کوره و اوراق سلف موازی استاندارد ذوب آهن.

در این حالت یک شرکت با شرکت دیگری به نمایندگی از طرف خریداران صکوک سلف وارد قرارداد می‌شود و هدف از این قرارداد، این است که بین کالاها و خریداران واسطه شود و یک رابط برای آسان شدن فعالیتهای طرفین باشد. در صکوک سلف لازم است بدانید که کالاهایی که در این صکوک قرار می‌گیرند نباید جزء کالاهایی باشد که برای این عقود در شرع مجاز شمرده نشده اند؛ و بنابراین انواع طلا و سکه را نمی‌توان جهت انتشار صکوک سلف به عنوان دارایی پایه قرار داد. در ساختار صکوک سلف، متعهد قرارداد می‌بندد که از طرف دارندگان نهایی صکوک، کالا را خریداری کند و سپس برای تامین سود دارندگان و صاحبین اوراق صکوک این دارایی ها را به فروش برساند. متعهد در قبال انجام این خرید و فروش، کمیسیون کارگزاری دریافت می‌کند.

پس به این ترتیب با انتشار اوراق سلف، شرکت ها می‌توانند نیاز نقدینگی خود را مرتفع سازند و سرمایه‌گذاران نیز با خرید اوراق سلف این فرصت را دارند که کالای مورد نیاز خود را در تاریخ سررسید به قیمت مناسبی تهیه کنند و چنانچه قیمت کالا در بازار در تاریخ سررسید بالاتر از قیمت توافقی در قرارداد سلف باشد آنگاه مابه‌التفاوت این دو مبلغ، سود سرمایه‌گذاران را تشکیل می‌دهد.

صکوک استصناع

برای درک این این نوع صکوک فرض کنید شهرداری ها یا شرکت های دولتی و خصوصی که در صدد احداث یا توسعه پروژه ای هستند ولی بودجه و پول انجام اینکارو در حال حاضر ندارند و طی قراردادی توافق میکنن که بهای این پروژه رو طبق زمان بندی مشخص (مثلا 5سال) از طریق واگذاری این اوراق به پیمانکار بدهند. مثل اوراق صملی ۹۷۰۹ با نرخ سود ۲7 درصدی و سررسید ۳ ساله (ضامن اوراق:شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی)اوراق سلف چه کاربردی دارند؟

صکوک مشارکت

صکوک مشارکت یا اوراق مشارکت سندی است که دارنده و صاحب آن، نسبت به بخشی از یک دارایی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است، مالکیت دارد و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارایی شامل صاحب اوراق مشارکت هم می‌شود. طبق تعریف قانون انتشار اوراق مشارکت در ایران اوراق مشارکت، اوراق بهادار اوراق سلف چه کاربردی دارند؟ با نام يا بی‌نامى است كه به قيمت اسمى مشخص براى مدت معين منتشر مي‏ شود و به سرمايه‏ گذارانى كه قصد مشاركت در اجراى طرح‏هاى موضوع انتشار اوراق را دارند واگذار می‌گردد.

اوراق مرابحه

هدف از صکوک یا اوراق مرابحه قراردادی است که فروشنده قیمت تمام شده­ کالا (شامل قیمت خرید، هزینه‌های حمل و نقل، نگهداری، سایر هزینه­‌های مربوطه) را به اطلاع مشتری می‌­رساند و پس از آن مبلغ یا درصدی اضافه‌تری را به عنوان سود تقاضا می‌کند. این اوراق، اوراق بهاداری هستند که دارندگان آن‌ها بصورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل فروش در بازار ثانویه هستند. اوراق مرابحه انواعی دارد مانند اوراق مرابحه تأمین مالی، اوراق مرابحه تأمین نقدینگی و اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری. مثال: اوراق مرابحه ۲ ساله و با نرخ ۲1 درصد شرکت صنعتی بوتان (سهامی عام)

اوراق مضاربه

در این نوع اوراق ناشر با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع‌آوری کرده و بعنوان مضاربه در اختیار بانی(شرکتی نشر دهنده اوراق جهت تأمین مالی) قرار می‌دهد و بانی هم در انواع فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری سودآور بکار می‌گیرد و در پایان هر دوره مالی سود حاصله را بر اساس نسبت‌هایی که در اوراق درج گردیده است، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می‌کند.

اوراق مزارعه

این نوع اوراق بهادار بر اساس قرارداد مزارعه طراحی شده و ناشر با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع‌آوری کرده و با آن اراضی و زمین های قابل زراعت و کشت خریداری می‌کند. سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارندگان اوراق به کشاورزان واگذار می‌کند تا روی این اراضی بصورت مشارکتی و درصدی زراعت کنند و در پایان سال محصولات را با هم تقسیم کنند.