انواع سهام اوراق بهادار چیست؟

انواع اوراق بهادار در بازار های سرمایه

بازار اوراق بهادار یکی از عناصر بازار سرمایه است که به عنوان مهمترین منبع سرمایه گذاری بلند مدت برای دولت ها، شرکت ها و بانک ها عمل می کند. این بازار، با عملکرد بازار دارایی های املاک و مستغلات مرتبط است، که به عنوان بازار خرید و فروش منابع مادی نیز شناخته می شود.

به طور کلی چهار نوع اصلی اوراق بهادار وجود دارد: اوراق بدهی، سهام، اوراق مشتقات و اوراق ترکیبی که ترکیبی از اوراق بدهی و سهام می باشد.

تعریف اوراق بهادار

اوراق بهادار مربوط به یک ابزار مالی یا دارایی مالی است که می تواند در بازار آزاد مورد معامله قرار گیرد؛ به عنوان مثال سهام، اوراق قرضه، قراردادهای اختیار معامله یا سهام یک صندوق سرمایه گذاری مشترک و غیره. همه مثالهای ذکر شده مربوط به کلاس یا نوع خاصی از اوراق بهادار هستند.

اوراق بدهی

اوراق بدهی یا اوراق با درآمد ثابت، پولی است که قرض گرفته می شود و باید در تاریخ سر رسید، مبلغ قرض گرفته شده همراه با بهره ای مشخص توسط وام گیرنده، بازپرداخت شود. به عنوان یک قاعده، اوراق بدهی مانند اوراق قرضه و گواهی سپرده، انتشار دهنده اوراق را ملزم به پرداخت سود منظم و همچنین بازپرداخت مبلغ اصلی به همراه سایر حقوق مندرج در قرارداد، می کند.

ذکر نکته ای که بسیار مهم است:

ارزش ریالی حجم معاملات روزانه اوراق بدهی به طور قابل توجهی بیشتر از سهام است. دلیل آن این است که اوراق بدهی تا حد زیادی توسط سرمایه گذاران نهادی، در کنار دولت ها و سازمان های غیرانتفاعی نگه داری می شود.

اوراق سهام، نشان دهنده درصدی از مالکیت یک شرکت توسط دارندگان این اوراق است و سهامداران می توانند از طریق تغییر قیمت خود سهام و سود نقدی که شرکت در انتهای سال مالی پرداخت می کند، کسب سود کنند.

تفاوت دارندگان سهام با دارندگان اوراق بدهی

تفاوت بین دارندگان سهام و دارندگان اوراق بدهی در این است که به شخص اول، سود منظمی پرداخت نمی شود اما آنها می توانند از طریق فروش سهام، از تفاوت قیمت خرید و فروش خود، سود ببرند. تفاوت دیگر این است که سهام، حقوق مالکیت دارنده را فراهم می کند تا وی با داشتن سهمی متناسب با تعداد سهام خریداری شده، به یکی از مالکان شرکت تبدیل شود.

اگر ورشستگی رخ دهد، چه اتفاقی گریبانمان را می گیرد؟

در صورتی که یک کسب و کار با ورشکستگی مواجه شود، دارندگان سهام فقط می توانند مبلغ باقیمانده را که پس از پرداخت تمام تعهدات به دارندگان اوراق بدهی باقی می ماند، تقسیم کنند.

اوراق مشتقات

اوراق مشتق ابزارهای مالی هستند که ارزش آنها به متغیرهای اساسی بستگی دارد. متغیرها می توانند دارایی هایی مانند سهام، اوراق قرضه، ارزها، نرخ بهره، شاخص های بازار و کالا ها باشند.

هدف اصلی استفاده از مشتقات چیست؟

هدف اصلی در واقع، در نظر گرفتن و به حداقل رساندن ریسک است. این امر با بیمه در برابر حرکات قیمت، ایجاد شرایط مطلوب برای حدس و گمان و دسترسی به دارایی های دشوار یا بازارها حاصل می شود.

قبلاً از مشتقات برای اطمینان از نرخ مبادله ی متعادل برای کالاهایی که در سطح بین المللی معامله می شدند، استفاده می شد. معامله گران بین المللی به یک سیستم حسابداری نیاز داشتند تا ارزهای ملی مختلف خود را با نرخ ارز مشخصی قفل کنند.

اوراق ترکیبی

اوراق ترکیبی، همانطور که از نامش پیداست، نوعی اوراق بهادار است که ویژگی های هر دو نوع اوراق بدهی و سهام را با هم ترکیب می کند. بسیاری از بانک ها و سازمان ها برای وام گرفتن از سرمایه گذاران به اوراق ترکیبی روی می آورند.

مشابه اوراق قرضه، آنها معمولاً قول می دهند که سود بیشتری را با نرخ ثابت یا شناور تا زمان معینی در آینده بپردازند. برخلاف اوراق قرضه، تعداد و زمان پرداخت سود تضمین نمی شود. حتی می‌توان آن‌ها را به سهام تبدیل کرد یا سرمایه‌گذاری را می‌توان در هر زمانی خاتمه داد.

مثالی از اوراق ترکیبی

نمونه‌هایی از اوراق ترکیبی، سهام ممتازی هستند که دارنده را قادر می‌سازد تا سود سهام را قبل از دارندگان سهام عادی دریافت کند؛ و یا اوراق قرضه قابل تبدیلی که می‌توانند در طول عمر اوراق یا در تاریخ سررسید، بسته به شرایط قرارداد، به مقدار مشخصی از سهام تبدیل شوند.

بازار اوراق بهادار در مقایسه با املاک و مستغلات

بازار اوراق بهادار تفاوت چندانی با بازار املاک و مستغلات ندارد. همانطور که بازار مسکن از میلیون ها خانواده تشکیل شده است که همگی آرزوی مالکیت خانه را در سر می پرورانند، بازار اوراق بهادار نیز از هزاران صاحب مشاغل تشکیل شده است که همگی چشم اندازی از ساخت و رشد یک تجارت موفق و پر رونق را دارند.

اکثر این مشاغل بزرگ هرگز نمی توانند بدون گرفتن وام یا جمع آوری پول به نوعی به سطح موفقیت خود برسند؛ همانطور که بسیاری از افراد بدون گرفتن وام نمی توانند صاحب خانه شوند. هر ایده تجاری باید از جایی سرمایه بگیرد، زیرا برای ایجاد زیرساخت های لازم برای رشد تجارت، امری ضروری می باشد.

نکته:

وقتی مشاغل اوراق بهادار را به صورت سهام و اوراق قرضه منتشر می کنند، سرمایه گذاران آنها را خریداری می کنند و سرمایه مورد نیاز شرکت را تأمین می کنند. پس از انتشار این اوراق، می توان آنها را در بازار ثانویه بین دیگر سرمایه گذاران و معامله گران معامله کرد.

اوراق بهادار چگونه بر اقتصاد تأثیر می گذارد؟

اوراق بهادار ارتباط کسانی را که به سرمایه نیاز دارند را با صاحبان سرمایه، آسان می کند. این امر تجارت را برای بسیاری از سرمایه گذاران آسان و در دسترس قرار می دهد و باعث کارآیی بیشتر بازارها می شود و در نتیجه بر اقتصاد تاثیر می گذارد.

تاثیرات مخرب

اوراق بهادار همچنین می توانند اثرات مخربی را در چرخه تجارت ایجاد کنند. از آنجا که خرید آنها بسیار آسان است، هر فردی جداگانه می تواند آنها را خریداری کند و در صورت سقوط قیمت آنها، کل پس انداز زندگی خود را از دست می دهند. این اتفاق در ایالات متحده در پنجشنبه سیاه رخ داد و منجر به رکود بزرگ 1929 شد.

جمع بندی

در این مطلب با انواع اوراق بهادار آشنا شدیم که آنها را در یک دسته بندی کلی میتوان به اوراق بدهی، سهام، مشتقات و اوراق ترکیبی تقسیم کرد. بسیاری از شرکت ها به منظور تامین مالی برای شروع و یا گشترش فعالیت خود اقدام به انتشار این اوراق می کنند و بنابراین وجود آنها در چرخه اقتصاد امری مهم می باشد.

انواع سهام اوراق بهادار چیست؟

در مقاله انواع اوراق بهادار گفته شد که سهام و اوراق حقوق صاحبان سهام ابزاری است که پایه و اساس شکل‌گیری بازارهای مالی دنیا بر آن استوار است. در واقع اوراق بهادار (یا همان ابزارهای مالی) نوعی اسناد مالی با ارزش هستند که نشان‌دهنده‌ی مالکیت یک فرد بر روی یک دارایی و یا نوعی طلب از یک نهاد مالی (بانک، دولت و …) می‌باشند.

معرفی سهام

به طور کلی و در بیانی ساده می‌توان گفت که سهام بیان‌گر میزان مالکیت فرد از یک دارایی است.

برای مثال فرض کنید ارزش روز شرکتی یک میلیارد تومان باشد. اگر مالکیت این شرکت به صورت مساوی در اختیار ۵ نفر باشد، در واقع هر یک از آن‌ها ۲۰% از مالکیت سهام شرکت را در اختیار دارند. حال فرض کنید مالکیت شرکت مذکور بین هزاران نفر تقسیم شود. مثلا یک میلیون برگه سهم ۱۰۰۰ تومانی که هر فرد تعدادی برگه سهم داشته باشد. در این صورت هر فرد به اندازه تعداد برگه سهمی که در اختیار دارد مالک شرکت است و می‌تواند در امور مربوط به شرکت تاثیرگذار باشد. این تعریف به نوعی یک تعریف ساده از سهام است.

به همین منظور شرکت‌های مختلف را می‌توان به دو دسته سهامی عام و سهامی خاص تقسیم نمود. سرمایه‌گذاری در سهام محاسن بسیاری دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کسب سود بیشتر نسبت به سایر بازارها، مشارکت در اداره شرکت‌ها، استفاده از نوسانات بازار، دریافت سهام جایزه و اولویت برای خرید سهام جدید اشاره کرد.

در این مقاله در مورد انواع سهام و همچنین سایر اوراق حقوق صاحبان سهام (مثل حق تقدم سهام) بیشتر توضیح خواهیم داد. پس تا پایان همراه ما باشید …

انواع سهام

به طور کلی سهام را می‌توان به دوسته سهام عادی و سهام ممتاز (ترکیبی) تقسیم نمود. اما دسته‌بندی سهام به دلیل گستردگی این ابزار مالی معمولا به طریق مختلفی انجام می‌شود. در ادامه به این دسته بندی‌ها پرداخته و به تفصیل آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

سهام عادی

معمول‌ترین نوع سهام است. سهام عادی می‌تواند برای شرکت‌های سهامی عام یا خاص و بر اساس قانون تجارت منتشر شود.

ارزش اسمی سهام عادی برای شرکت‌های سهامی عام معمولا ۱۰۰۰ ریال است. اما مطابق قانون تجارت این عدد می‌تواند تا ۱۰,۰۰۰ ریال نیز افزایش یابد. در شرکت‌های سهامی خاص اما محدودیتی در ارزش اسمی سهام وجود ندارد. دارندگان این سهام به ازای هر سهم خود، یک حق رأی در تصمیم‌گیری‌های شرکت خواهند داشت.

تعداد سهام یک شرکت را می‌توان از تقسیم سرمایه ثبت شده آن بر قیمت اسمی سهام به دست آورد.

سهام ممتاز ترکیبی

در برخی موارد و مطابق قانون، برای بعضی از ورقه‌های سهام مزایایی بیشتر از سهام عادی قائل می‌شوند. در این صورت به آن سهام، سهام ممتاز یا ترکیبی می‌گویند. البته این امتیازات باید در مجمع عمومی سالیانه شرکت به تصویب اکثریت سهامداران برسد. این مزایا می‌تواند شامل تخفیف در پرداخت مبلغ اسمی هنگام تأسیس شرکت، دریافت سود ثابت سالیانه، اولویت در دریافت مبلغ اسمی پس از انحلال شرکت، اعمال نظر در خصوص تعیین مدیران شرکت و … باشد.

طبق قانون تجارت ایران شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار مجاز به انتشار سهام ممتاز نیستند.

انواع سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه:

معمولا شرکت‌ها به دلایل مختلف و در زمان‌های مختلف اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. افزایش سرمایه شرکت می‌تواند از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات، از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، انباشته شرکت، صرف سهام و … باشد. بسته به نوع افزایش سرمایه و محل آن، پس از افزایش سرمایه به سهامداران حق تقدم سهام یا سهام جایزه تعلق می‌گیرد.

حق تقدم سهام

در صورتی که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران یا مطالبات حال شده باشد، پس از افزایش سرمایه به همه سهامداران شرکت که در زمان برگزاری مجمع افزایش سرمایه، سهامدار شرکت بوده‌اند، حق تقدم سهام تعلق می‌گیرد. لذا این ورقه بهادار را به نوعی می‌توان جزء اوراق حقوق صاحبان سهام دانست.

حق تقدم در واقع خودش سهام نیست، اما ورقه‌ای بهادار است که قابلیت تبدیل به سهام عادی را دارد. دارندگان حق تقدم می‌توانند مستقیما آن را در بازار بورس به فروش برسانند و متقاضیان نیز می‌توانند آن را خریداری کنند. با واریز ۱۰۰۰ ریال مبلغ اسمی سهم به حساب شرکت، حق تقدم سهام تبدیل به سهام عادی می‌شود.

سهام جایزه

اگر افزایش سرمایه شرکت از محل انباشته و یا تجدید ارزیابی باشد، پس از برگزاری مجمع، به سهامداران سهام جایزه تعلق می‌گیرد. البته توجه کنید که اصطلاح سهام جایزه در بازار رایج است، اما به معنای افزایش دارایی‌های شما نیست. در واقع به همان میزان که سهام جایزه به شما تعلق می‌گیرد، طبق فرمول‌هایی، قیمت سهام شما نیز کاهش می‌یابد. لذا دارایی شما قبل و بعد از افزایش سرمایه از این محل تغییری نخواهد کرد. سهام جایزه پس از تعلق گرفتن به سهامدران، هیچ تفاوتی با سهام عادی ندارد.

توجه کنید که بستگی به دلایل افزایش سرمایه و چشم‌انداز شرکت ممکن است قبل یا بعد از انجام آن قیمت سهام بسته به عرضه و تقاضا تغییراتی داشته باشد.

انواع سهام از نظر نوع مالکیت

سهام با نام

به سهامی که نام دارنده و مالک آن بر روی ورقه سهم و دفتر رسمی شرکت مربوطه ثبت شده باشد، سهام با نام می‌گویند. با نام بودن سهام مزایای بسیار زیادی دارد. سهام با نام به نوعی همانند سند یک خانه یا اتومبیل است. در این صورت تحت هیچ عنوان مالکیت سهام از سهامدار سلب نمی‌شود مگر این که خود سهامدار آن را به فروش برساند. با بروز حوادثی نظیر سرقت، آتش‌سوزی، سیل و یا بلایای طبیعی دیگر هیچ آسیبی به مالکیت فرد در شرکت مربوطه وارد نمی‌شود.

با نام بودن سهام همچنین امکان ارتباط میان شرکت و دارنده آن را تسهیل می‌کند. خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار نیز به صورت سهام با نام (حقیقی یا حقوقی) صورت می‌گیرد. شما به عنوان سهامدار یک شرکت می‌توانید با عوامل شرکت در ارتباط بوده و با معرفی خود از اخبار داخل شرکت و سایر اطلاعات آن با خبر شوید.

سهام بی‌نام

سهام بی‌نام در وجه حامل تنظیم شده و تمامی ویژگی‌های یک ورقه بهادار را دارد. با این تفاوت که شخصی که سهام در اختیار آن است در واقع مالک آن نیز تلقی می‌شود (همانند چک حامل که دارنده آن مالک نیز به شمار می‌رود.) این نوع سهام تحت رعایت مفاد قانون تجارت امکان تبدیل به سهام با نام را دارند.

انواع سهام از نظر ساختاز:

سهام سرمایه‌ای

سهام سرمایه‌ای خود به دو نوع سهام نقدی و سهام غیر نقدی تقسیم می‌شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد. در این نوع سهام، خریدار با آورده خود (که می‌تواند پول، ماشین‌آلات، زمین و ساختمان و یا هر نوع سرمایه فیزیکی دیگر باشد.) به نسبت سرمایه خود در مالکیت شرکت سهیم شود.

سهام انتفاعی

در سهام انتفاعی مبلغ اسمی سهام به دارنده آن بازگردانده می‌شود. در این صورت مالک سهم در سود و زیان شرکت سهیم خواهد بود، اما در صورت انحلال شرکت مبلغ اسمی به وی تعلق نمی‌گیرد. در واقع دارنده سهام انتفاعی بدون داشتن هیچ حقی از سهام شرکت در سود و زیان و منافع آن سهیم هستند.

این نوع سهام که به جز چند مورد معمولا در کشور ما استفاده نمی‌شود، در قبال امتیازی است که دولت به منظور انتقال صنایع به مناطق محروم یا انجام نوعی خدمت در مناطق خاص برای یک شرکت صادر می نماید و شرکت نیز متعهد است در پایان فعالیت، دارایی خود را به دولت واگذار نماید.

سهام مؤسس

همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است، در صورتی که مؤسسین شرکت در هنگام شروع فعالیت به جهت ابتکار و خلاقیت احتمالی صورت گرفته در راه‌اندازی شرکت، سهمی را برای خود در نظر بگیرند، به این نوع سهام، سهام مؤسس می‌گویند. این سهم ممکن است مانند سهام ممتاز از مزایایی بهره‌مند باشد و یا همانند سهام عادی در اختیار مؤسسین قرار گیرد. در هر صورت تمامی موارد می‌بایست در اساس‌نامه شرکت ذکر شده و به تصویب سهامدارن برسد.

انواع سهام (سرمایه‌ای) از نظر نوع آورده :

در توضیح سهام سرمایه‌ای گفتیم که بسته به نوع آورده سهامداران سهام را می‌توان به دو نوع نقدی و غیرنقدی تقسیم کرد. این سهام از نظر حقوق صاحبان سهام هیچ تفاوتی با هم نداشته و در عمل سهام عادی به شمار می‌روند.

سهام نقدی

در صورتی که فردی در ازای آورده نقدی (پول) سهام شرکتی را خریداری کند، سهام نقدی به وی تعلق می‌گیرد. مفهوم این سهام به نوعی در مقابل مفهوم سهام غیر نقدی قرار می‌گیرد.

سهام غیر نقدی

برای دریافت سهام غیر نقدی خریدار به جای پرداخت پول می‌تواند با آورده‌های دیگر مثل زمین، املاک، خودرو، ماشین‌آلات، مواد اولیه و نظیر آن صاحب سهام شرکت شده و به نوعی در قعالیت‌های شرکت مشارکت نماید. آورده غیر نقدی باید توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری تعیین ارزش شده و گزارش آن در اختیار مجمع عمومی مؤسس قرار گیرد.

نکته! سهام با حق چند رأی و سهام مدیریتی از دیگر انواع سهام هستند. سهام مدیریتی در واقع تعداد مشخصی از سهام یک شرکت است که در ازای آن یک صندلی در هیئت مدیره به دارنده آن اختصاص می‌یابد. لذا سهام را می‌توان از نظر کنترل نسبت به اداره شرکت به دو دسته سهام خرد و سهام مدیریتی تقسیم نمود.

چکیده مطلب:

در این مقاله سعی کردیم که شما را با انواع سهام آشنا کنیم. همان‌طور که گفته شد سهام را می‌توان از جهات مختلف طبقه‌بندی کرد. اطلاع از این گونه اصطلاحات از این جهت که شما به عنوان سهامدار و فعال بازار سرمایه احتمالا با آن‌ها برخورد خواهید داشت، ضروری به نظر می‌رسد. یک سهام می‌تواند همزمان در چند مورد از تقسیم‌بندی‌های فوق قرار گیرد. در حال حاضر و با خرید سهام از طریق کارگزاری‌ها، به طور معمول سهام عادی، با نام، سرمایه‌ای، نقدی و خرد است که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.

اوراق بهادار چیست؟ انواع و نحوه خرید

همه ما انسان ها در طول زندگی خود بارها و بارها کلماتی از قبیل اوراق بهادار، بورس، ابزار مالی ، اوراق بدهی، بازار مشتقات و این دسته موضوعات را یا در اخبار تلویزیون و رادیو و یا از اطرافیان خود شنیده ایم و با انها آشنا هستیم اما خیلی از افراد اطلاعی از تعاریف علمی این مفاهیم و کاربرد انها در اقتصاد کشور، جهان و حتی در زندگی شخصی خود ندارند. اوراق بهادار در واقع سندی قابل داد و ستد است که انواع گوناگونی دارد و نوعی ارزش مالی را برای مالک آن به همراه دارد. در این مقاله می‌آموزیم که اوراق بهادار به چه معناست؟ انواع آن چیست؟ چگونه و تحت چه شرایطی امکان خرید و فروش انرا داریم؟ اگر شما هم به دنبال افزایش دانش اقتصادی خود هستید تا پایان این مقاله با مدرسه بورس همراه باشید.

آشنایی با انواع دارایی(Asset)

در دنیای اقتصاد هر چیزی که انرا به عنوان دارایی میشناسیم به دو دسته تقسیم بندی میشود :

1. دارایی های مشهود :دارایی های ملموس که جنبه فیزیکی دارند ، مثل : مسکن ، طلا ، اسکناس و …
2. دارایی های نامشهود :دارایی های غیرملموس که جنبه فیزیکی ندارند اما ارزشمند هستند مثل : برند تجاری ، اوراق بهادار ، اطلاعات و …

اوراق بهادار به عنوان یک دارایی مالی نامشهود با توجه به انواع گوناگون خود کاربرد های مختلفی دارد برای مثال دارند تعدادی اوراق بهادار سهام یک شرکت است ، در واقع به میزان سهام خود مالک بخشی از شرکت محسوب میشود و در سود و زیان شرکت شریک است.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار، سندی است که دارنده قانونی را مشخص کرده و ارزش مالی دارد.همچنین این سند قابلیت داد و ستد داشته و برای انتقال دارایی استفاده میشود.نهادی که این اوراق را صادر میکند،صادرکننده اوراق است و برای اینکه هرنوع از این اوراق بدست خریدار برسد واسطه هایی به نام کارگزاری ها هستند که با نهاد صادرکننده اوراق در ارتباط هستند و اوراق های مختلف را برای خریداران و متقاضیان خریداری می‌کنند.

انواع اوراق بهادار

چهار نوع اصلی اوراق بهادار عبارت اند از :

• اوراق بدهی ( اوراق قرضه )
• اوراق صاحبان سهام
• اوراق مشتقات
• اوراق ترکیبی ( ترکیبی از اوراق بدهی و سهام )

اوراق بدهی( اوراق قرضه )

اوراق بدهی یا به عبارتی اوراق قرضه (Bonds) ، اوراقی است با درامد ثابت (Fix Income)که در تاریخ سررسید آن ،میزان پول قرض گرفته شده همراه با بهره ای از قبل مشخص شده توسط وام گیرنده بازپرداخت میشود.
ارزش معاملات روزانه اوراق بدهی به مراتب بیشتر از اوراق سهام هست ، زیرا این نوع اوراق همیشه مورد توجه سرمایه گذاران نهادی ، در کنار بنگاه های دولتی و غیر دولتی است و میزان زیادی از این اوراق نزد آنها نگه داری می‌شود.

اوراق بهادار اسلامی (صکوک)

از انجا که اوراقی همچون اوراق قرضه به دلیل ربوی بودن در بازار سرمایه اسلامی قابل معامله نیستند ، کارشناسان درصدد برامدند که ابزاری منطبق با تعالیم اسلام طراحی کنند که از انها به عنوان ابزار مالی اسلامی یا صکوک یاد میشود که به سه گروه کلی تقسیم میشوند :

• اوراق غیر انتفاعی چون قرض الحسنه

اوراق بهاداری است که بر اساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می شود و به موجب آن قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار به آنها بدهکار است و بایستی در سررسید معین یا عندالمطالبه به آنان بپردازد.

اوراق بهادار غیر انتفاعی است که به قیمت اسمی مشخص برای مدتی معین منتشر می شود و به واقفینی که قصد مشارکت در طرح‌های عام المنفعه را دارند واگذار می شود.

• اوراق انتفاعی با بازده مشخص

اوراق انتفاعی مثل مرابحه، اجاره، استصناع و اوراق انتفاعی با بازده انتظاری مانند اوراق مشارکت و مضاربه که تعاریف آنها بشرح زیر می باشد.

مرابحه

اوراق بهاداری است که دارندگان آن به صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است، این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل فروش در بازار ثانوی میباشند.

اجاره

اوراق بهاداری است که براساس عقد اجاره منتشر می شود و نشان دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن، در دارایی مبنای انتشار اوراق است که اجاره داده می شود.

استصناع

اسناد و گواهی‌های دارای ارزش یکسان هستند و برای تجمیع وجوه لازم جهت ساخت دارایی استفاده می‌شوند که پس از ساخت، تحت تملک دارنده صُکوک در می آید.

اوراق مشارکت

سندی است گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، صاحب اوراق مشارکت در تغییر قیمت دارایی شریک می شود.

مضاربه

سندی‌ است گویای مالکیت دارندگان آن بطوری‌که ناشر اوراق مضاربه با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان اوراق را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می دهد، بانی در فعالیت اقتصادی سودآور (بازرگانی) به کار می گیرد و در پایان هر معامله یا پایان هر دوره مالی سود حاصله را براساس نسبت هایی که از پیش روی اوراق تعیین شده، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می کند.

اوراق سهام(Stocks)

اوراق صاحبان سهام به انواع گوناگونی با معیار های متفاوت دسته بندی میشوند که دو نوع پر کاربرد ان عبارت اند از :
۱- سهام عادی
۲- سهام ممتاز
متداول ترین نوع این اوراق ، سهام عادی است که در بازار بورس اوراق بهادار معامله میشود و که دارای دو نوع ارزش اسمی و بازاری هستند ؛ ارزش اسمی سهام هر شرکتی در ایران مبلغ 100 تومان است ، درحالی که ارزش بازاری سهام این گونه محاسبه نمیشود و تنها ابزار سنجش آن ، میزان عرضه و تقاضا در تابلوی سهام است و این نوع سهام نشان دهنده میزان مشارکت و مالکیت دارنده آن در شرکت است.
نکته قابل توجه این است که دارندگان این نوع سهام سود ثابتی دریافت نمیکنند چه بسا ممکن هست که مورد ضرر و زیان هم قرارگیرند، به همین ترتیب این نوع سهام در زیرمجموعه دارایی های پرریسک قرار میگیرد.
سهام ممتاز هم تا حدودی شبیه به سهام عادی است با این تفاوت که میزان سود دارنده آن ، ثابت و غالبا به صورت توافقی است که بر سود سهامداران عادی مقدم است.

اوراق مشتقه(Derivatives)

اوراق مشتقه نوعی ابزار مالی است که صرف برگه و سند آن ارزشی ندارد بلکه به واسطه پشتوانه خود یعنی کالاهای فیزیکی ( دارایی های پایه ) که در مقابل خرید اوراق به خریدار تعلق میگیرد ،ارزش پیدا میکند.
رایج ترین دارایی های پایه یا مبنا شامل کالاها ، مواد اولیه مثل مواد شیمیایی ، فلزات ، طلا و حتی سهام و … میشود.
به عبارتی قرارداد میان خریدار و فروشنده همان اوراق مشتقه است ،درحالی که بهای این قرارداد و قیمت آن براساس قیمت تعیین شده برای کالای مدنظر مشخص میشود.

انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه به طور کلی به 4 دسته تقسیم میشوند :

قرارداد آتی

قرارداد آتی یا (Future Contracts) قراردادی می باشد، که طرفین معامله، در زمان کنونی تصمیم می گیرند که کالایی را در زمانی مشخص در آینده، معامله نمایند. قیمت، ارزش و میزان معامله در زمان فعلی تعیین می گردد اما انتقال کالا و پول در آینده، صورت می گیرد.

قرارداد سلف

در واقع، قرارداد سلف به قراردادی گفته می‌شود که به موجب این قرارداد، کالا با قیمت معینی در زمانی مشخص در آینده (با توافق طرفین) تحویل داده می‌شود و مبلغ آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد.

قرارداد اختیار معامله

اختیار معامله (Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

قرارداد معاوضه

معاوضه (swap) به این معناست که طرفین قرارداد بدون اینکه وجه نقدی ضمن عقد مبادله نمایند دو مال عینی و معین موضوع عقد قرار میگیرد.

ویژگی های اوراق بهادار

این اوراق ، گواهی هستند که دلالت دارند بر پرداخت مبلغ ثبت شده روی آنها(مبلغ اسمی اولیه ) توسط منتشر کننده آن در آینده به این صورت که یک ورقه بصورت ثبتی و قانونی توسط دولت (یا هر موسسه دیگر) منتشر می شود که روی آن مبلغ اسمی و اولیه مشخص شده است اما زمان بازپرداخت و سررسید انها به دلیل انواع گوناگونی که دارند متفاوت است.

شرایط و نحوه خرید اوراق بهادار

برای ورود به بازار سرمایه ، همه افراد نیازمند انجام دو دسته کار هستند، ابتدا آموزش کاربردی که لازمه آن گذراندن ساعت ها آموزش با کیفیت هست و در مرحله دوم نیاز به دریافت کد بورسی و دسترسی به سیستم معاملات و خرید اوراق بهادار می باشد، که مراحل آن بشرح زیر می باشد:
１- وارد شدن در سامانه سجام و ثبت نام با وارد کردن شماره همراه خود و دیگر اطلاعات خواسته شده و تکمیل کردن مراحل احراز هویت به صورت الکترونیکی در همین سامانه
２- ارسال شدن کد بورسی شما از طریق پیامک که یک عبارت شامل 5 رقم و 3 حرف است.
３- انتخاب کارگزاری مناسب جهت دسترسی به پنل معاملات خود و ثبت نام در آن
4- ارسال شدن نام کاربری و رمز عبور پنل معاملاتی شما در کارگزاری ثبت نام شده از طریق پیامک و ایمیل
5-پرداخت مبلغی به حساب معاملاتی از طریق درگاه های اینترنتی
( حداقل مبلغ برای خرید 500هزار تومان است )
6-خرید اوراق بهادار

مدارک مورد نیاز برای خرید اوراق بهادار

مدارک مورد نیاز برای افراد حقیقی :

● تصویر صفحه اول شناسنامه
● تصویر پشت روی کارت ملی
● تصویر آخرین مدرک تحصیلی
● اطلاعات شماره حساب بانکی اعم از شماره حساب، شماره شبا، نام شعبه ، کد شعبه و بانک مورد نظر
● داشتن کارت بانکی با رمز دوم برای پرداخت هزینه ثبت نام در سجام به صورت آنلاین
● افراد زیر ۱۸ سال نمی‌توانند به صورت مستقیم مراحل ثبت نام بورس را انجام داده و نیاز به حضور والدین خود دارند.انواع سهام اوراق بهادار چیست؟

مدارک مورد نیاز برای افراد حقوقی :

● تصویر روزنامه رسمی آگهی تأسیس شرکت
● تصویر روزنامه رسمی آگهی کلیه تغییرات
● تصویر اساسنامه شرکت
● کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره
● تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی و تعهدنامه
● تکمیل فرم توافقنامه معاملات آنلاین
● تکمیل فرم قرارداد معاملات برخط و پاسخ به معاملات برخط
● شرکت در آزمون معاملات بر خط
● ارائه نامه درخواست کد معاملاتی در سربرگ شرکت
● مدارک معرفی نماینده رسمی شرکت برای دریافت کد بورسی

خرید آنلاین و غیر حضوری اوراق بهادار

پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور خود برای استفاده از پنل معاملاتی کارگزاری و واریز حداقل مبلغ مورد نیاز (500هزار تومان) ، میتوانید سهام و اوراق مدنظر خود را خریداری کنید و انرا در پرتفوی خود (سبدسرمایه گذاری) در پنل معاملاتی خود مشاهده کنید.
برای مشاهده لیست تمام سهام و صندوق های سرمایه گذاری و … میتوانید به سایت Tsetmc مراجعه کنید.
برای یادگیری کامل سایت Tsetmc پیشنهاد میکنیم در دوره اموزش نوین TSETMC مدرسه بورس شرکت کنید.

کارگزاران اوراق بهادار

برای مشاهده لیست کارگزاری های معتبر و دارای مجوز کافی است به سایت سازمان بورس اوراق بهادار مراجعه و در( قسمت فیلتر ها < نوع < کارگزاری ) کارگزاری مورد نظر خود را انتخاب کنید.

زمان خرید اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار ایران در روزهای شنبه تا چهارشنبه به جز روزهای تعطیل باز است.
ساعت ۸:۴۵ الی ۹ زمان پیش گشایش است که در این زمان خرید و فروشی انجام نمیشود و فقط میتوان در آن سفارشات خود را در دامنه قیمتی آن روز قرار داد.
از ساعت ۹ الی ۱۲:۳۰ زمان اصلی بازار است که معاملات در این زمان انجام میشود.
از ساعت 11:30 الی 12 پیش گشایش و از 12 الی 15 زمان انجام معملات صندوق های طلا هست.

کارمزد خرید اوراق بهادار

فرمول محاسبه میزان کارمزد در زمان خرید : ( در زمان خرید نرخ مالیات صفر است )

0/003712 × قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد خرید (سهام بورس)
0/003632× قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد خرید (سهام فرابورس)

فرمول محاسبه میزان کارمزد در زمان فروش :

0/0088 ×قیمت خرید × تعداد سهام = محاسبه کارمزد فروش (هم سهام بورس و هم فرابورس)

سخن آخر

از همه شما ،همراهان گرامی مدرسه بورس سپاسگذاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید. بسیار خوشحال میشویم اگر درخواست ها و پیشنهادات و انتقادات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. در نهایت ، همه فعالان بازار سرمایه برای اینکه بتوانند برای سال های متمادی و در هر شرایط اقتصادی در بازار بورس ماندگار باشند و به طور مستمر سود کنند نیاز هست که اموزش ببینند. شما میتوانید با شرکت در دوره جامع نوابغ بورس و سرمایه گذاری هر انچه که برای تبدیل شدن به یک سرمایه گذار حرفه ای لازم دارید بدست اورید.

درباره ایلیا عباسپور

قسم به قلم و آنچه از عطر نوشتن می تراود؛ و به امید آنکه از قلم‌های ما نویسندگان نور ببارد.

اوراق بهادار چیست؟ نحوه خرید آن به چه صورت است؟

ورقه یا برگه بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی داشته باشد و بشود آن را به دیگران منتقل کرد. اسکناس کاغذی شاید ملموس‌ترین و آشناترین برگه بهادار باشد. پس هر برگه‌ای که ارزش مالی داشته باشد و بشود دست‌به‌دستش کرد نمونه‌ای از اوراق بهادار خواهد بود.

اوراق بهادار را یک نهاد یا سازمان خاص صادر و منتشر می‌کند که به این نهاد اصطلاحا «صادرکننده» اوراق گفته می‌شود. نکته دیگر درمورد اوراق بهادار این است که نظام مالی کشور این اوراق را تضمین کرده است. ارزش اوراق بهادار (تقریبا مانند ارزش هر چیز دیگری) ثابت و پابرجا نیست و فرایند عرضه و تقاضا قیمت این اوراق را تغییر می‌دهد. حتی اسکناس (یا پول) هم ارزش ثابت ندارد و اگر در یک نظام اقتصادی مقدار پول زیاد شود (اصطلاحا پول چاپ شود) ارزش آن کاهش می‌یابد.

بعضی از اوراق بهادار مانند سپرده بانکی عمل می‌کنند و صادرکننده آن تضمین کرده است که بعد از گذشت مدتی (مثلا نه ماه یا یک سال) ارزش ریالی این اوراق مثلا بیست درصد افزایش خواهد یافت. این اوراق ممکن است در بازار اوراق بهادار هم دادوستد شوند و در نتیجه تقاضای زیاد قیمت‌شان بالاتر برود. بنابراین معامله‌گران با خرید و نگهداری این اوراق ممکن است از دو طریق بازدهی کسب کنند؛ افزایش معادل ریالی اوراق در تاریخ مشخص یا افزایش قیمت این اوراق در نتیجه تقاضای زیاد.

نکته: اوراق بهادار در ردیف دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرند. دارایی‌های مشهود به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که فیزیکی و ملموس باشند (مانند ماشین و خانه و …) و دارایی‌های نامشهود آن دسته از دارایی‌ها هستند که ملموس نباشند (مثل برند تجاری، سرقفلی مغازه و اوراق بهادار).

انواع اوراق بهادار کدامند؟

به‌طور کلی در بازار سرمایه سه نوع اوراق بهادار داد و ستد می‌شود: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی. هر کدام از این اوراق ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و برای خرید و فروش هر کدام‌شان باید به‌دقت با جزئیات مربوط به هر کدام آشنا باشیم. دیگر اینکه هر کدام از این سه نوع اوراق بهادار به چند دسته تقسیم می‌شود.

اوراق صاحبان سهام

رایج‌ترین اوراقی که در بازار سرمایه معامله می‌شود اوراق صاحبان سهام (یا همان سهام) یک شرکت است. این اوراق را اکثر فعالان بازار خرید و فروش می‌کنند به این امید که قیمت این اوراق بعد از خرید آن‌ها افزایش پیدا کند و با فروش این اوراق در بازار کسب سود کنند. روش دیگر برای کسب درآمد از طریق این اوراق این است که بخشی از سهام یک شرکت را بخریم و نگهداری کنیم و هر سال بعد از برگزاری مجمع سالانه، سود مجمع آن را دریافت کنیم (این سود در واقع حاصل فعالیت‌های شرکت طی سال مالی قبل است).

وقتی شرکتی در بازار سرمایه ایران پذیرفته می‌شود، سازمان بورس ارزش کل این شرکت را مشخص می‌کند و قیمت سهام این شرکت بر اساس این ارزش مشخص می‌شود. سپس بخشی از سهام انواع سهام اوراق بهادار چیست؟ این شرکت در بورس عرضه می‌شود و فعالان بازار می‌توانند این سهام را بخرند یا بفروشند. بعد از این عرضه و تقاضا باعث می‌شود که قیمت این سهام بالا یا پایین برود. اگر تقاضا برای سهام این شرکت بالا باشد، قیمت این اوراق افزایش می‌یابد و اگر به هر دلیلی عرضه سهام شرکت در بازار بالا برود، قیمت آن افت خواهد کرد.

سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم خرید سهام، سهام ممتاز، سهام بی‌نام، سهام بانام و … انواع اوراق صاحبان سهام هستند که هر کدام ویژگی‌ها و جزئیات خاص خودشان را دارند.

نکته: در بازار سهام ایران، معامله‌گران غیر از سهام معمولی، بیشتر با حق تقدم خرید سهام و سهام جایزه سروکار دارند. به همین دلیل بهتر است کسانی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند، قبل از هر چیز نکات و جزئیات مربوط به این نوع اوراق بهادار را یاد بگیرند.

اوراق ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و فروش آن‌ها هم می‌تواند منجر به کسب درآمد شود. البته دقت داشته باشید که شرایط خرید و فروش این نوع اوراق با سهام معمولی کمی متفاوت است. مثلا برای معامله بعضی از این ابزارها علاوه بر داشتن کد بورسی، باید نزد کارگزارتان بروید و تعهدنامه‌های خاصی را امضا کنید. گذشته از این، خرید و فروش این نوع اوراق بهادار نیازمند دانش و مهارت به‌مراتب بالاتری است.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های اوراق مشتقه در مقایسه با اوراق صاحبان سهام این است که اوراق مشتقه خودشان ارزش مالی ندارند و ارزش مالی آنها وابسته به دارایی یا کالایی است که این اوراق از آن مشتق شده‌اند. برای مثال ممکن است اوراق مشتقه‌ای داشته باشیم که با پشتوانه طلا، نفت یا زعفران صادر شده باشد (مثلا قراردادی بین خریدار و فروشنده زعفران منعقد شده باشد که طبق آن خریدار تضمین کرده است که زمان مشخصی در آینده مقدار مشخصی زعفران را از فروشنده بخرد). ارزش این اوراق به نوسان قیمت طلا، نفت یا زعفران بستگی دارد.

انواع قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) و قرارداد معاوضه ذیل اوراق مشتقه قرار می‌گیرند. انواع مختلف اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس (OTC) داد و ستد می‌شود.

اوراق بدهی

اوراق بدهی یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و نگهداری آن‌ها یکی از روش‌های متداول برای سرمایه‌گذاری است. این اوراق در مقایسه با سهام شرکت‌ها ریسک کمتری دارند و بازدهی‌شان هم به همان نسبت کمتر است. بنابراین سرمایه‌گذاران و معامله‌گرانی که تا حدی ریسک‌پذیری دارند، کمتر سراغ این اوراق می‌روند و اگر بروند فقط بخش کوچکی از سبد سرمایه‌گذاری‌شان را به این نوع اوراق اختصاص می‌دهند. این اوراق که به‌نوعی سود تضمین‌شده دارند، برای افراد و نهادهای ریسک‌گریز مناسبند که می‌توانند با کمترین ریسک ممکن، کمی بیشتر از سپرده بانکی بازدهی بگیرند.

اما منظور از اوراق بدهی چیست؟ به زبان خیلی ساده، گاهی اوقات که شرکت‌ها و سازمان‌ها طرح خاصی برای اجرا در دست دارند، پول لازم برای اجرای کامل این طرح در اختیارشان نیست. این شرکت‌ها و نهادها می‌توانند برای تامین نقدینگی لازم، اوراق بدهی منتشر کنند و این اوراق را در بازار بفروشند و به این ترتیب پول مورد نیازشان را به دست بیاورند. ناشران اوراق بدهی در مقابل تضمین می‌کنند که در زمانی مشخص (مثلا یک سال دیگر) اصل پول را به همراه مقدار مشخصی سود به خریداران اوراق برگردانند.

منظور از اوراق بهادار ترکیبی چیست؟

طی سال‌هایی که بورس و بازار سرمایه رشد و توسعه پیدا کرده است، همواره شاهد پیدایش ابزارهای متنوع مالی بوده‌ایم. بعضی از این ابزارها را نمی‌شود به‌راحتی در یکی از سه گروه بالا (سهام، ابزار مشتقه و اوراق بدهی) جا داد، زیرا ممکن است هم‌زمان بعضی از ویژگی‌های دو گروه را داشته باشند. برای مثال «گواهی سهام» اوراق بهاداری است که مطابق با آن یک شرکت به دارنده اوراق این اختیار را می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص، بخشی از سهام شرکت را با قیمت مشخص خریداری کند. به چنین اوراقی در اصطلاح «اوراق ترکیبی» می‌گویند.

سهام ممتاز یکی دیگر از این نوع اوراق است که هرچند باید آن را در دسته اوراق صاحبان سهم جا بدهیم، اما از آنجا سود ثابت و مشخص هم به آن تعلق می‌گیرد، به اوراق بدهی هم شباهت دارد. در واقع سهام ممتاز نوعی سهام است که شرکت پرداخت سود به این سهام را در اولویت قرار می‌دهد.

نکته: تا همین سال‌های اخیر شرکت‌هایی که سهام ممتاز داشتند نمی‌توانستند وارد بورس یا فرابورس شوند. اما از سال ۱۳۹۸ این امکان فراهم شد که چنین شرکت‌هایی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند. شرکت آریا ساسول که اوایل سال ۱۳۹۹ در فرابورس عرضه اولیه شد، نخستین شرکت ایرانی است که سهام ممتاز دارد و سهام عادی آن به‌صورت عمومی معامله می‌شود.

سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟

همان‌طور که گفتیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارند که هر کدام‌شان ویژگی‌های خاص خودش را دارد. بعضی از این اوراق (مانند اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) سررسید دارند؛ یعنی اینکه در تاریخی مشخص تسویه می‌شوند و ارزش ریالی این اوراق به همراه سود احتمالی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

دقت کنید که اوراق بهادار صاحبان سهام شرکت‌ها سررسید خاصی ندارند. این اوراق که همان سهام شرکت‌ها هستند، بدون سررسید خاصی معامله می‌شوند. پس قبل از اینکه اوراق بهاداری را خریداری کنید، باید درمورد جزئیات مربوط به سررسیدشان اطلاعات کافی داشته باشید.

نحوه معامله اوراق بهادار

برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار باید کد بورسی داشته باشیم و از طریق سامانه آنلاین یکی از کارگزاری‌های بورس برای معامله اقدام کنیم. در اینجا مراحل ثبت‌نام در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار در بورس را به اختصار مرور می‌کنیم؛

۱. باز کردن حساب در یکی از کارگزاری‌های بورس و دریافت کد بورسی

برای افتتاح حساب در کارگزاری می‌توانید به‌صورت آنلاین یا حضوری اقدام کنید. در این مرحله، پس از پر کردن فرم‌های مربوطه و ارائه مدارک لازم، کد بورسی دریافت خواهید کرد.

۲. ثبت‌نام در سامانه سجام

سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام سامانه‌ای است که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با هدف ایجاد بستری یکپارچه و فراگیر برای ارائه بهتر و سریع‌تر خدمات به سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. ثبت‌نام در این سامانه برای شروع معاملات در بورس ضروری است.

۳. دریافت نام کاربری و کلمه عبور پلتفرم معاملاتی کارگزاری

بعد از ثبت‌نام در این سامانه باید چند روزی منتظر بمانید تا احراز هویت‌تان تایید شود و بعد از آن نام کاربری و کلمه عبور برای ورود به سامانه آنلاین کارگزاری را دریافت کنید.

۴. سپری شدن زمان تعیین‌شده برای آغاز معاملات

در حال حاضر طبق قوانین جدید سازمان بورس، هر شخصی که تازه کد بورسی دریافت می‌کند، تا یک ماه نمی‌تواند معامله‌ای انجام بدهد. پس بعد از دریافت کد بورسی، باید یک ماه صبر کنید تا امکان معامله در بورس را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم در این بازه، یادگیری مفاهیم مربوط به بورس و سرمایه‌گذاری را شروع کنید و با الفبای خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید.

۵. واریز وجه به حساب معاملاتی در سامانه کارگزاری

برای اینکه بتوانید اوراق بهادار خریداری کنید، باید حساب کارگزاری‌تان را شارژ کنید. پس پولی را که برای خرید سهام یا سایر اوراق بهادار در نظر گرفته‌اید، باید به حساب معاملاتی‌تان در سامانه کارگزاری منتقل کنید. این حساب متعلق به خود شماست و هر وقت که لازم بدانید می‌توانید به این حساب واریز یا برداشت کنید.

نکته: بعضی از کارگزاری‌ها این امکان را در اختیار مشتریان‌شان قرار می‌دهند که یک یا چند حساب بانکی را به سامانه معاملاتی متصل کنند. در این حالت دیگر لازم نیست حتما حساب کارگزاری را شارژ کنید و می‌توانید مستقیما از طریق حساب بانکی متصل به سامانه کارگزاری اوراق بهادار بخرید.

۶. ورود به سامانه معاملاتی و خرید سهام و اوراق بهادار دیگر

بعد از اینکه در کارگزاری حساب باز کردید و ثبت‌نام‌تان در سامانه سجام تکمیل شد، می‌توانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبوری که کارگزاری در انواع سهام اوراق بهادار چیست؟ اختیارتان می‌گذارد، وارد پنل معاملاتی شوید و در ساعت‌های فعالیت بورس (معمولا بین ۹ صبح تا ۱۲:۳۰) سفارش خرید سهام شرکت دلخواه‌تان را ثبت کنید. کارگزاری شما سفارش‌های خریدتان را به هسته معاملاتی سازمان بورس ارسال می‌کند و بعد از اینکه دستور خریدتان انجام شد، تعداد سهام‌تان را به بخش پورتفو اضافه می‌کند.

۷. فروش اوراق بهادار

برای فروش اوراق بهادار هم باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام کنید. برای فروش هم باید در ساعت‌هایی که بورس فعال است دستور فروش‌تان را ثبت کنید تا پس از ارسال سفارش شما به هسته معاملات سازمان بورس، دستور فروش‌تان اجرا شود. بعد از فروختن اوراق بهادار، مبلغ حاصل از فروش این اوراق به حساب‌ معاملاتی‌تان در کارگزاری اضافه می‌شود.

نکته: برای اینکه اوراق بهادار بخرید، حتما نباید کد بورسی داشته باشید. برای این کار روش غیرمستقیم هم وجود دارد. در این روش، می‌توانید سراغ یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بروید و پول‌تان را در اختیار این صندوق بگذارید. در روش غیرمستقیم، ابتدا باید در سایت یکی از این صندوق‌ها حساب کاربری باز کنید و بعد از فعال شدن این حساب، تعدادی از واحدهای این صندوق را بخرید.

جمع‌بندی
یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری خرید اوراق بهادار است. این روش سرمایه‌گذاری اگر همراه با دانش و مهارت کافی باشد، می‌تواند بیشتر از سود بانکی بازدهی داشته باشد و جذابیت اصلی خرید و فروش اوراق بهادار هم همین است. اوراق بهادار انواع مختلفی دارند و خرید هر کدام‌شان با ریسک مشخصی همراه است. انواع اوراق بدهی که سود تضمینی دارند معمولا کم‌ریسک‌ترین اوراق هستند و اوراق صاحبان سهام شرکت‌ها بیشتر اوقات ریسک بالاتری دارند.
بهترین و سریع‌ترین راه برای معامله اوراق بهادار هم مراجعه به کارگزاری و افتتاح حساب و دریافت کد بورسی است. هرچند با خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنید.

انواع اوراق بهادار چیست؟

در بازارهای مالی ایران، ابزارهای گوناگونی در معاملات مورد استفاده قرار می­گیرند. این ابزار با اصطلاح کلی “اوراق بهادار” معرفی می­شوند. انواع اوراق بهادار سهام، بسته به نوع قرارداد معامله و همچنین موضوع مورد معامله دارای اسم های مختلف و کارکردهای متفاوتی هستند.

شرکت ها و صاحبان بنگاه های اقتصادی برای تامین مالی طرح‌­های خود و همچنین سرمایه گذاران برای کسب سود و بهره‌­وری بیشتر، لازم است تا با انواع اوراق بهادار آشنا شوند.

اوراق بهاداری که در ایران مورد معامله قرار می‌گیرند در سه دسته کلی تقسیم­‌بندی می­‌شوند:

• اوراق سهام شامل سهام عادی، سهام ممتاز و سهام سرمایه ­ای
• اوراق بدهی شامل اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابرازهای مالی اسلامی
• ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله، سلف، معاوضه و گواهی صندوق های سرمایه گذاری

۱- اوراق بهادار – اوراق سهام

الف- سهام عادی

اوراق سهام عادی اصلی‌ترین اوراق بهادار قابل‌ معامله در بورس تهران است که این ابزار نشان دهنده میزان مالکیت سرمایه گذاران در یک شرکت است. این اوراق به لحاظ مالکیت به دو دسته بانام و بی­‌نام تقسیم می­‌شود. که تنها تفاوت آن در درج نام دارنده روی برگه سهام و دفتر شرکت در مورد سهام بانام است. سهام عادی، طبق قوانین در ایران با قیمت اسمی ۱۰۰۰ ریال منتشر می‌شوند.

دارندگان سهام عادی دارای حق رای در انتخاب هیأت مدیره شرکت و تأیید یا رد اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت و همچنبن دارای حق ­تقدم خرید سهام هستند. حق‌تقدم حقی است که به موجب آن دارندگان فعلی سهام عادی در خرید سهام جدیدالانتشار اولویت خواهند داشت.

صاحبان این سهام، ریسک زیادی در سرمایه گذاری متحمل می­‌شوند؛ زیرا در صورت کاهش سود شرکت، ارزش بازاری سهام آن‌ها کاهش یافته و یا در صورت انحلال شرکت آخرین گروهی خواهند بود که مطالبات خود را دریافت می­‌کنند.

ب- سهام ممتاز

سهام ممتاز را اوراق بهادار ترکیبی نیز می‌نامند؛ زیرا ویژگی‌های سهام عادی و اوراق قرضه را با هم دارا هستند. سهام ممتاز از نظر نداشتن سررسید و همچنین هزینه مالیاتی، شبیه سهام عادی‌اند؛ اما با توجه به دریافت سود ثابت همانند اوراق قرضه، در گروه اوراق بهادار با درآمد ثابت قرار می‌گیرند.

سهام ممتاز از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار می‌شوند. در بازار خارج از بورس و همچنین در بورس اوراق بهادار قابل دادوستد هستند.

۲- اوراق بهادار مبتنی بر بدهی

بنگاه های اقتصادی از طریق دو روش می­‌توانند وجه مورد نیاز خود را تامین کنند: دریافت وام از بانک و یا انتشار اوراق بدهی. از انواع اوراق بدهی می­‌توان به اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابزارهای اسلامی اشاره کرد.

الف- اوراق قرضه

اوراق بهادار قابل معامله ای است که مبلغ وام و سود متعلق به آن و همچنین زمان سررسید اصل و سود وام، در آن مشخص می‌­شود. این اوراق بهادار از نظر زمان سررسید به سه دسته کوتا­ه مدت، میان مدت و بلند ­مدت، و بر اساس نرخ بهره به دو دسته با نرخ ثابت و با نرخ شناور تقسیم می­‌شوند.

اوراق قرضه معمولا توسط دولت منتشر م‌ی­شود و به­دلیل اینکه دولت پرداخت اصل و سود این اوراق را ضمانت می‌کند، جزو کم ریسک­ترین نوع اوراق بهادار محسوب می‌شود.

ب- اوراق مشارکت

در راستای اجرای بانک‌داری اسلامی اوراق مشارکت، جایگزین اوراق قرضه شد.

اوراق مشارکت نوعی از اوراق بهادار است که با مجوز بانک مرکزی، برای تأمین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی – انتفاعی دولت یا شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات عام‌المنفعه منتشر می‌شود.

به اوراق مشارکت، سود ثابتی به طور علی‌الحساب تعلق می‌گیرد که در مقاطعی از سال پرداخت می‌شود. سود قطعی اوراق مشارکت، در زمان سررسید و از محل سود طرح و به تناسب قیمت اسمی و مدت زمان سرمایه گذاری در اوراق، تعیین و به دارندگان اوراق مشارکت پرداخت می‌گردد.

ج- ابزارهای اسلامی

اوراق قرضه اسلامی یا صکوک، ابزاری ابتکاری و منطبق با قوانین شرعی اسلامی هستند.

صکوک به ­عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌­تواند بدون خلق ارزش و کار، سودآوری داشته باشد. اوراق بهادار صکوک، منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی های فیزیکی شرکت های خاص جذب می‌­کنند.

از انواع صکوک می‌­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. صکوک مالکیت دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
2. صکوک مالکیت منافع دارایی های موجود
3. صکوک مالکیت منافع دارایی هایی که در آینده ساخته می‌شود.
4. صکوک صلم
5. صکوک استصناع
6. صکوک مرابحه
7. صکوک مشارکت
8. صکوک مضاربه
9. صکوک نماینده سرمایه گذاری
10. صکوک مزارعه
11. صکوک مساقات
12. صکوک ارائه خدمات
13. صکوک حق‌الامتیاز

۳- اوراق بهادار – ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌‌‌‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌‌‌‌گیرند. دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

انواع قراردادهای مشتقه:

1. قراردادهای آتی (Futures)
2. قراردادهای سلف (Forwards)
3. قراردادهای اختیار معامله (Options)
4. قراردادهای معاوضه (Swaps)

قرارداد آتی

قرارداد بازار آتی، قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت مشخص، یک کالا با کیفیت مشخص را مبادله نمایند. در این قرارداد، دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.

خریدار معمولا پیش بینی می‌­کند که قیمت کالا در آینده بالا می­‌رود و فروشنده پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین می­‌آید.

قرارداد آتی در بازارهای رسمی‌‌‌‌ یا بازار بورس انجام می‌‌‌‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌‌‌‌دهند. در قرارداد آتی، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌‌‌‌شود.

قرارداد اختیار معامله – قرارداد آپشن

قرارداد اختیار معامله یا قرارداد Option، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. بنابراین براساس قرارداد اختیار معامله ( قرارداد آپشن ) ، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی را به­‌دست می‌آورد.

دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت درخواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌ بندی می‌شوند:

۱- قرارداد اختیار خرید

دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی در دوره زمانی معینی بخرد.

۲- قرارداد اختیار فروش

این قرارداد به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. درحالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرد، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

نتیجه­‌گیری

در بازارهای مالی، ابزارهای متنوعی برای سرمایه­ گذاری وجود دارد. هر فرد بسته به میزان ریسک پذیری و پیش بینی خود نسبت به قیمت­ های آینده ،از این ابزار استفاده می­‌کند.

معمولا افرادی که خواهان ریسک کم و سود ثابت و معین هستند از بین انواع اوراق بهادار، اوراق بدهی سرمایه گذاری را انتخاب می‌کنند. افرادی که انتظار بهره بالایی از شرکت­ ها دارند، آن شرکت را با خرید سهام، به میزان سرمایه ی خود به تملک در می‌­آورند.

خریداران قرارداد آتی معمولا پیش‌­بینی می­‌کنند که قیمت کالا در آینده افزایش میابد و و فروشندگان آن، پیش­بینی می‌­کند که قیمت کالا ثابت مانده یا کاهش می­ابد.

شما چند درصد از سرمایه خود را برای هر نوع از اوراق بهادار اختصاص می­‌دهید؟