تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن چیست؟
حتما تا به حال کلمه شاخص کل و یا شاخص هم وزن به گوش شما خورده است. ما برای سرمایه گذاری موفق در بازار بورس نیازمند اطلاعات متعددی هستیم تا بتوانیم با بررسی و تحلیل داده ها یک معامله موفق و پر سود داشته باشیم.
تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن
حتما تا به حال کلمه شاخص کل و یا شاخص هم وزن به گوش شما خورده است. ما برای سرمایه گذاری موفق در تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن بازار بورس نیازمند اطلاعات متعددی هستیم تا بتوانیم با بررسی و تحلیل داده ها یک معامله موفق و پر سود داشته باشیم.
یکی از داده های مهم موجود در بازار که هر روزه در اثر معاملات بازار تغییر می کند، شاخص بورس نام دارد که به مرور زمان و در نتیجه نیازهای موجود انواع مختلفی از آن تعریف شده است و در نتیجه هر کدام کارایی خاص خود را دارد.
شاخص چیست؟
کلمه شاخص به معنای نماگر یا نشانگر و در حالت کلی عددی است که با استفاده از آن میتوان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده کرد.
معمولاً یکی از معیارهای رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه از طریق شاخصها مشخص میشود؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق میتوانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و حتی تغییرات احتمالی قیمتها را در آینده دنبال کنند.
این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که سهامداران میتوانند از طریق شاخصها، به مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت احاطه پیدا کنند؛ به صورت کلی شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن با یکدیگر است.
در این میان با استفاده از شاخص قیمت میتوان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
انواع شاخص بورسی چیست؟
در بورس اوراق بهادار تهران شاخص های مختلفی وجود دارد که سهامداران از آن ها برای سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام استفاده میکنند. این شاخص ها عبارتند از:
شاخص بازده نقدی
شاخص قیمت و بازده نقدی
شاخص صنعت و شاخص مالی
شاخص سهام آزاد شناور
شاخص بازار اول و بازار دوم
شاخص ۵۰ شرکت برتر
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
هر یک از شاخصها با توجه به پارامتر مورد بررسی به شاخص قیمت و شاخص بازدهی تقسیم میشوند و معنا و مفهومی را در بر دارند که براساس متغیرهای مورد نظر قابل تفکیک هستند؛ بهعنوان نمونه شاخص کل تمامی شرکتهای بورس را در برمیگیرد، شاخص صنعت شرکتهای تولیدی و شاخص مالی شرکتهای گروه خدمات مالی و سرمایهگذاری را شامل میشود.
شاخص کل قیمت چیست؟
همانطور که پیش از این نیز مطرح شد، شاخص نماگری است که سطح عمومی قیمت یا بازدهی را برای گروهی یا کل سهام نشان میدهد.
بنابراین شاخص کل قیمت نشاندهنده سطح عمومی قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است.
از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازهگیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل میگردد.
یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف میکنند و تمامی ارقام شرکتها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف میکنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سالهای بعد را نسبت به آن سال میسنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق میافتد.
همانطور که مشاهده میفرمایید در مخرج کسر شاهد ارقام مذکور در سال مبدأ هستیم. منظور تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن از ارزش جاری که در صورت و مخرج کسر به آن اشاره شده چیست؟ لازم به ذکر است که ارزش جاری هر سهم از حاصلضرب قیمت پایانی سهام ضربدر تعداد سهام آن شرکت به دست میآید. همچنین عنایت داشته باشید که سال مبدأ در بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۶۹ تعریف شده است و قیمت سهام در آن سال به عنوان مبنای محاسبات لحاظ گردیده است.
نکتهای که هنگام بررسی شاخص باید به آن توجه کنید این است که میزان تغییرات شاخص برای ما اهمیت دارد نه خود عدد شاخص.
مثلا تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۲۰۰۰۰ به ۳۰۰۰۰ برسد – یعنی ۵۰% رشد کند – نشان دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی این یکسال برابر با ۵۰% بوده است.
طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هر چه شرکتها بزرگتر باشند – یعنی سرمایه بیشتری داشته باشند – تاثیر بیشتری روی شاخص کل خواهند داشت.
سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیمبندی میکند.
شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفته شده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه میگردد و از آن به عنوان شاخص بازار اول و بازار دوم یاد میگردد.
شاخص کل به صورت لحظه ای در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس به نشانی www.tsetmc.com قابل بررسی و مشاهده است.
شاخص هم وزن
از آنجایی که بارها شاهد این مسئله بوده ایم که معاملات بلوکی شده روی تابلوی اصلی در سهام شاخص ساز منجر به جهت دهی شاخص کل بورس شده است، پس نمی توان به طور حتم با مشاهده وضعیت شاخص کل بورس پی به وضعیت کلی بورس ببریم.
بنابراین شاخص هم وزن در سال 1393 در بازار بورس ایران به یک باره سر بر آورد تا در اختیار سرمایه گذاران فعال بازار بورس و سرمایه قرار گیرد تا در این فرآیند سرمایه گذاران بر پایه آموزش تحلیل تکنیکال و آموزش تحلیل بنیادی با دقت نظر بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و نیز وضعیت کلی بازار بورس و سرمایه بهترین تصمیم را بگیرند.
شیوه محاسبه شاخص کل هم وزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده میگردد.
در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکتها چه اندازهای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمتها اثر با اهمیتی در محاسبات دارند.
زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هموزن صعودی است به این معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کردهاند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است، اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کردهاند.
اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایهگذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.
منظور از شاخص قیمت چیست؟
شاخص قیمت یکی از اصلیترین شاخصهای بورس است. این شاخص، بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.
پس اگر مثلا شاخص قیمت بورس در یک سال، ۲۰ درصد رشد داشته باشد به این معنی است که سطح عمومی قیمتها در بورس در طول یک سال گذشته به طور متوسط ۲۰ درصد رشد تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن داشته است.
تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص، مورد محاسبه قرار میگیرد. در صورتی که در شاخص کل، علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکتها هم در محاسبه شاخص در نظر گرفته میشود.
در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکتها در تاثیر آنها بر شاخص اهمیت دارد. یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد – سرمایه آن بیشتر باشد – تاثیر آن بر شاخص قیمت بیشتر است.
شاخص صنعت و شاخص مالی
به صورت کلی تمامی شرکتهای بورسی را میتوان به دو بخش صنعتی و مالی تقسیم کرد. در بخش صنعتی شرکتهای تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند.
در بخش مالی نیز بانکها، شرکتهای سرمایهگذاری، بیمه و… حضور دارند. در این میان شاخص صنعت نشان دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکتهای فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکتهای فعال در بخش مالی است.
همچنین میتوان برای هر یک از بخشهای صنعت و مالی، شاخص های جداگانهای در نظر گرفت؛ بهعنوان نمونه شاخص صنعت خودروسازی متوسط تغییرات قیمت شرکتهای فعال در صنعت خودروسازی را نشان میدهد.
شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
در مجموع سهام شرکتهای بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری میشود. معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پر نفوذی در شرکتهای بورسی به شمار آمده و در صورت خریداری سهام شرکتهای بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب میکنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکتهای بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مرتباً در بازار خرید و فروش میشود، سهام شناور آزاد گفته میشود.
شاخص بازار اول و بازار دوم
در بورس اوراق بهادار تهران شرکتهای بورسی بر اساس مؤلفههایی نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خرید و فروش و … دستهبندی شده است.
بر اساس این تقسیمبندی، شرکتی که شرایط بهتری داشته باشد در بازار اول و دیگر شرکتهای بورسی در بازار دوم دستهبندی میشود.
در این میان شرکتهایی که در بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم میشوند. برای هر یک از این دستهبندیها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکتهایی را نشان میدهد که در این گروهها حضور دارند.
شاخص ۵۰ شرکت برتر
سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یک بار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند، ارائه مینماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارائه مینماید.
بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکتهای لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است، در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ میگردند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر
بزرگی شرکتها در سایت سازمان تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه میشود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته میشود:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
۳۰ شرکت بزرگتر شامل شرکتهایی میشود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگتر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد مینماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است.
معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگتر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی میدهند.
شاخص کل هم وزن چیست
شاخص کل هم وزن چیست
یکی از مواردی که درروند مطالعه بازار سرمایه و انتخاب سهام مطلوب جهت خرید، به آن برمیخوریم، شاخصهای ارزیابی بازار سهام است. در هر فعالیتی که توسط انسان صورت میگیرد، نتایج قبلی و معیارهای ارزیابی پیشین میتواند به اون کمک کند تا در فرآیندهای بعدی باتجربه بهتری پیش رود. فعالیت در بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست. شاخصهای ارزیابی در بازار سهام میتواند در ارتباط با اندازهگیری برخی پارامترها و ارزیابی آنها کمک شایانی کند.در مطلب حاضر، قصد داریم به شاخصهای ارزیابی بازار سهام با تأکید ویژهبر شاخص کل هم وزن بورس بپردازیم.
در حالت کلی، سهامدار از طریق قیمت سهام، وضعیت صورتهای مالی و میزان بازدهی صنعت، اقدام به خرید و فروش سهم میکند. هر یک از این موارد دارای معیارهایی هستند که در این تصمیمگیری به وی کمک خواهند کرد. قیمت به مثابه مهمترین ویژگی ظاهری یک سهم دیده میشود و شاخصهای قیمتی و بررسی آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است. در بازار بورس شاخصهای زیادی توسط فعالان استفاده میشود تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن و کاربرد دارند. این شاخصها در تحلیلهای بازار از گذشته تا آینده و پیشبینی روندها به کمک ابزارهای نموداری استفاده میشوند. هر شاخص متغیر خاص مورد تعریف خود را شامل میشود و نمیتوان نتایج حاصل از شاخصها را نسبت به هم مقایسه کرد بلکه باید هر شاخص را نسبت به خودش و در بازه زمانی بررسی و تحلیل کرد. ازجمله شاخصهای مهمی که فعالان بازار با آن آشنا هستند میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
شاخص کل هم وزن، زیرمجموعهای از شاخص کل است. درواقع شاخص کل هم وزن از دل شاخص کل قیمت بدست آمده است. در ادامه به توضیح شاخص کل، چرایی بوجود آمدن شاخص کل هم وزن و تفاوت این دو میپردازیم.
شاخص کل قیمت (Tehran Exchange Price Index) که به اختصار آن را شاخص کل مینامند، نشاندهنده تغییرات سطح عمومی قیمتها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان میکند. این تغییرات نسبت به تاریخ مبدأ که در سال ۱۳۶۹ است، بیان میشود. منظور از سال پایه سالی است که نوسانات قیمت در آن کمتر است و به عنوان مبدأ تغییرات انتخاب میشود. این شاخص، همان شاخصی است که در خبرها و گزارشها اطلاعرسانی میشود و نمادی از رشد یا افت بازار عنوان میشود. هرچند که تعبیر درستی نیست و در ادامه این مطلب، مفصل دلیل آن را شرح میدهیم. شاخص کل با فرمول ذیل، محاسبه میشود:
شاخص کل هم وزن چیست
ارزش جاری برای هر شرکت برابر با حاصلضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم شرکت موردنظر است. از مجموع ارزش جاری شرکتهای پذیرفتهشده در بورس، ارزش جاری بازار به دست میآید. این شاخص فقط تغییرات قیمت سهام در سطح بازار را نشان میدهد و فاقد معیاری دیگر نظیر سود نقدی است. وقتی میگوییم شاخص کل ۱۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکتهای بورسی به میزان ۱۰ درصد نسبت به سال پایه (۱۳۶۹) رشد یافته است. نکتهی دیگر آن است که این شاخص تمام شرکتها را در نظر میگیرد و اگر سهامی متوقف باشد، قیمت آخرین معامله منظور میشود. اگر شما سهام تمامی شرکتهای بازار را متناسب با وزن سرمایهای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید تغییر شاخص کل دقیقاً میزان سود و ضرر شمارا نشان میدهد. برای مثال اگر شاخص کل نسبت به اول سال از ۱۰۰۰۰ واحد به ۱۵۰۰۰ واحد رسیده باشد میانگین بازدهی سود و قیمت سهامها رشد ۵۰ درصد داشته است و این به این مفهوم نیست که همهی شرکتهای موجود در محاسبات شاخص، ۵۰ درصد سود داشتهاند بلکه ممکن است شرکتی ۱۰۰۰ درصد سود داشته و شرکتی هم ۵۰۰ درصد ضرر داشته این شاخص میانگین قیمت و سود تمام شرکتهای بورسی را نشان میدهد. به طور کلی، شاخص کل قیمت، میانگین تمام بازار است. همچنین شاخص کل در مواردی همچون افزایش سرمایه از طریق آورده یا مطالبات سهامداران، افزایش و کاهش شرکتها و ادغام شرکتها تعدیل میشود تا تغییرات حاصل از این رخدادها در مقدار شاخص تأثیر نداشته باشد. شایانذکر است افزایش سرمایه از محل اندوخته و پرداخت نقدی موجب تعدیل این شاخص نمیشود. مهمترین نکته در این شاخص، وزن شرکتها میباشد. همانطور که در فرمول شاخص میبینیم ارزش جاری سهام که شامل تعداد سهام و قیمت آن است در شاخص کل دخیل است. بنابراین هرچه شرکت تعداد سهام بیشتری داشته باشد، تغییرات قیمت آن بر شاخص کل بیشتر است. شاخص بورس، شاخصی کلی، ساده و در دسترس است تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن و اطلاعاتی راجع به کلیت تغییرات قیمت بازار به ما میدهد.
پس از مشکلاتی که در ارزیابی شاخص کل پیش آمد، نیاز به شاخصی دقیقتر باقابلیت انعطاف بیشتر حس شد. گاهی نیاز بود که صرفاً تغییرات شاخص قیمت بررسی شود و وزن سهمها در آن دخیل نباشد، که شاخص کل فاقد این ویژگی بود. معاملات کد به کد و هدفدار روی سهمهای بزرگ در جهت مثبت کردن مصنوعی بازار از دیگر عواملی بود که نیاز به شاخص هم وزن را افزایش داد. پس از کش و قوسهای فراوان، شاخص هم وزن از تاریخ ۵ اسفند ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفت. در این شاخص کلیه شرکتهای پذیرفتهشده در بورس با وزنی برابر در محاسبات لحاظ میکنند، لذا اثر معاملات کد به کد و هدفدار، بر این شاخص خنثی شد. افزایش قیمتی هر سهمی در این شاخص به یکمیزان است. شاخصهای هم وزن با افزایش سرمایه تعدیل نمیشوند و تنها با اضافه شدن یا حذف شرکت و تقسیم سود نقدی تعدیل میشوند.
پیشتر ذکر شد که تفاوت عمده این دوشاخص در وزن شرکتهای محاسبه شده در شاخص است که شاخص کل تمایز میان سهامهای بزرگ و کوچک قائل میشود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسان برای همه شرکتها در نظر میگیرد. از دید فعالان بازار سرمایه، شاخص کل هم وزن دید شفافتری نسبت به روند بازار میدهد و امتیاز بیشتر سهمهای شاخص ساز در محاسبات شاخص کل، را از آنان میگیرد. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکتهای بازار کاهشیافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکتهای بازار رشد کرده است.
درواقع، شاخصکل معیاری برای رشد بازار نیست. گاهی شاهد آن هستیم که خیلی از سهمها افتهای زیادی داشتند ولی شاخص کل صعودی بوده؛ یعنی سرمایه سهامداران از بین رفته ولی شاخص به سقف میرسد. ولی شاخص هم وزن، وزن برابری سهام را نشان میدهد؛ وقتی کلیت بازار منفی است شاخص هم وزن منفی و چنان چه کلیت بازار مثبت است شاخص هم وزن نیز مثبت خواهد شد، ولی شاخص کل نمیتواند نماینده عمومی قیمتها باشد. این موضوع بر محاسبه دقیق شاخص کل نیز اثر میگذارد. چراکه معاملات هدفدار کد به کد نیز در عدد شاخص لحاظ شده است.
بنابراین اگر گفته شود: “شاخص کل صعودی است” یا “شاخص کل مثبت است”، الزاماً به معنی رشد همه شرکتهای حاضر در بازار نیست. صحیحتر آن است که رشد بازار را با شاخص کل هم وزن بورس، بسنجیم. متأسفانه عدم دانش کافی در این زمینه، عدهای را به گمراهی میراند و باعث میشود تعبیر درستی از وضعیت بازار نداشته باشند. در شاخص کل ممکن است اکثر شرکتها بازدهی منفی داشته باشند اما تنها مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل بشود. در شاخص هم وزن، شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکتها نشان داده میشود نه بر اساس سرمایه بیشتر.با توجه به اینکه، تعداد شرکتهای پذیرفتهشده در بورس و اوراق بهادار تهران به اندازهای است که به سادگی میتواند با نوسانات تحت تأثیر قرار گیرد، بنابراین استفاده از شاخص کل به عنوان معیار ارزیابی چندان کمکی به شناخت روند نمیکند و صرفاً میتوان شدت هیجانات بازار را لمس کرد.
نکتهی دیگر درباره شاخص هم وزن این است که در هر صنعت نیز به تناسب تعداد شرکتها اثرگذار است نه بزرگی شرکتها و تعداد سهام آنها. نوسانات شاخص هم وزن به واسطه ویژگیهای فوق، کم است. بنابراین ریسک این شاخص نسبت به شاخص کل کمتر است. کاربرد دیگر شاخصهای هم وزن غیر از افزایش قدرت تحلیل و تصمیمگیری در سرمایهگذاران، در صندوقهای شاخصی است که باعث کاهش ریسک، سادگی و شفافیت میشود.
واضح است که هر شاخصی، به تناسب ماهیتش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. شاخص کل دیدی کلی از شرایط بازار به دست میدهد که در آن نقش شرکتهای بزرگ، پررنگتر است. درواقع اگر برای سهامداری رشد سهمهای بزرگ مهم باشد، شاخص کل میتواند به اون نشان دهد که شرایط به چه صورت است. اما اگر میخواهیم جزئیات بیشتری بدست آوریم و بدانیم درمجموع بازار رو به رشد یا افول است، بهتر است، شاخص کل هم وزن را در نظر بگیریم.
جزئیات خبر
تمام تحلیل هایی که معامله گر برای پیدا کردن سهام مستعد رشد انجام میدهد، برای این است که احتمال موفقیت سیگنال را بیشتر کند؛ یعنی قیمتی را شناسایی کند که احتمال رشد سهم بسیار بیشتر از ریزش آن باشد.
یکی از آیتمهای که میتواند خرید معامله گر را مطمئن کند، توجه به وضعیت بازاری است که سهام مورد نظر در آن بازار قرار دارد.
وضعیت بازار را برای ما، شاخص ها مشخص میکنند و میتوانیم با بررسی شاخص ها، از آنها در خرید و فروش های خود کمک بگیریم.
شاخص چیست؟
شاخص، معیاری است برای مقایسه حال حاضر بازار با گذشته آن و وضعیت بازار را از زمان مبدا تا لحظه آخر به ما نشان میدهد. شاخص های متعددی در بازار بورس و فرابورس وجود دارد که هر کدام نکته و مفهم خاصی را به ما گوشزد میکند و میتوانیم از آن ها در تحلیل برای خرید سهام استفاده کنیم.
در ادامه در دو بخش متفاوت به بررسی انواع شاخص ها خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
بخش اول: انواع شاخص ها
انواع شاخص ها در بازار بورس و فرابورس عبارتند از:
شاخص کل بورس
شاخص کل فرابورس
شاخص کل هم وزن
شاخص صنعت
شاخص سهام آزاد شناور
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
در ادامه به بررسی همه این شاخص ها خواهیم پرداخت.
شاخص کل بورس
میتوان گفت مشهور ترین شاخص، شاخص کل است که وضعیت بازار را نشان میدهد و وقتی صحبت از افت یا رشد شاخص در اخبار شنیده میشود منظور همین شاخص کل بورس است.
تنها سهامی که در بازار بورس قرار دارند بر روی این شاخص تاثیر گذار هستند و شرکت هایی که در بازار فرابورس قرار دارند شاخص مختص به خود را دارند. به این شاخص، شاخص میانگین هم گفته میشود به این دلیل که با رشد یا ریزش آن میتوان میانگین بازدهی (سود یا زیان) سرمایه گذاران در بازار را تعیین کرد.
به طور مثال وقتی در یک سال شاخص از ۱۰۰ هزار واحد موفق شود به ۱۵۰ هزار واحد برسد یعنی سرمایه گذاران موفق شده اند به طور میانگین ۵۰ درصد سود در یک سال کسب کنند. از نام تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن های دیگر این شاخص میتوان به شاخص بازده نقدی، شاخص TEDPIX و شاخص قیمت اشاره کرد.
نحوه محاسبه شاخص کل
شاخص کل بر اساس ارزش سهام است و رشد و ریزش آن نشان دهنده کم یا زیاد شدن میانگین ارزش کل سهام بازار بورس است.
ارزش هر شرکت = تعداد کل سهام شرکت × قیمت پایانی آخرین روز
ارزش کل بازار بورس = جمع ارزش شرکت های بورس
در عکس بالا نحوه محاسبه ارزش هر سهم و ارزش کل بازار توضیح داده شد. با توجه به اینکه قیمت سهام در هر روز کاری، ممکن است رشد یا ریزش داشته باشد، ارزش هر شرکت در هر روز میتواند کم یا زیاد شود و دلیل رشد یا ریزش های روزانه شاخص کل همین تغییرات قیمتی است.
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که عدد هر روز شاخص کل به چه صورت محاسبه میشود؟
در عکس زیر نحوه محاسبه شاخص کل توضیح داده شده است.
آیا تاثیر سهام بر روی شاخص کل یکسان است؟
خیر، با توجه به اینکه تعداد کل سهام شرکت و همچنین قیمت شرکت ها با هم متفاوت است پس تاثیر سهام هم بر روی آن یکسان نیست. با ذکر یک مثال به توضیح این آیتم خواهیم پرداخت.
در عکس بالا اطلاعات دو شرکت فولاد و سنیر نمایش داده شده است که از ضرب تعداد کل سهام شرکت در قیمت پایانی آخرین روز میتوان ارزش هر نماد را محاسبه کرد که در قسمت ارزش بازار هم درج شده است.
ارزش شرکت فولاد حدود ۵۸ هزار میلیارد تومان میباشد در حالتی که سنیر ارزشی حدود ۲۸۰ میلیارد دارد. با توجه به اینکه ارزش شرکت فولاد بسیار بیشتر از شرکت سنیر است تاثیر فولاد بر روی شاخص کل هم به همان اندازه بیشتر است و سهام شرکت های بورسی با توجه به ارزشی که دارند بر روی سهام تاثیر گذار خواهند بود.
به طور مثال اگر چند شرکت تاثیر گذارمثبت باشند اما باقی سهام منفی باشند شاخص کل مثبت خواهد بود؛ و بلعکس اگر سهام های تاثیر گذار منفی باشند اما کل بازار مثبت باشد شاخص کل منفی خواهد بود.
آیا معاملات بلوکی بر روی شاخص تاثیر گذار است؟
وقتی حجم بسیار زیادی قرار باشد در یک نماد مورد معامله قرار بگیرد برای اینکه این حجم زیاد، بر روی قیمت سهم تاثیر زیادی نگذارد، با نظارت سازمان بورس یک نماد با عدد ۲ در تابلو جداگانه در بازار خرده فروشی باز خواهد شد (مانند چکاپا ۲ و شاملا ۲) و فروشنده و خریدار در این نماد معاملات خود را انجام میدهند.
به این معاملات، معاملات بلوکی گفته میشود و این نوع معاملات بر روی شاخص کل تاثیر گذار هستند.
مزایا معایب شاخص کل
شاخص کل، نشان دهنده ارزش بازار است. وضعیت کلی بازار به به ما نشان نمیدهد.
شاخص کل، نشان دهنده ورود و خروج نقدینگی است.
شاخص کل، نشان دهنده ورود و خروج معامله گران به بازار است.
همانطور که مشاهده میکنید شاخص کل مزایای بسیار عالی دارد برای همین باید اهمیت بسیار زیادی به آن داد اما یک عیب هم دارد و آن این است که وضعیت و ماهیت کلی بازار را به ما نشان نمیدهد. برای فهمیدن وضعیت کلی بازار از شاخص هم وزن استفاده خواهیم کرد.
شاخص کل فرابورس
شاخص کل فرابورس، دقیقا مانند شاخص کل بورس میباشد با این تفاوت که برای سهام بازار فرابورس استفاده میشود و فقط سهام بازار فرابورس در این بازار تاثیر گذارند. میتوان گفت این شاخص در اکثر مواقع دنبال کننده شاخص کل بورس خواهد بود و برای تحلیل آن نیازی به استفاده از شاخص فرابورس نیست و همان شاخص کل بورس کفایت میکند.
شاخص کل هم وزن
بزرگی یا کوچکی شرکت ها تاثیری در شاخص کل هم وزن نخواهد داشت و همه سهام به یک اندازه بر روی این شاخص تاثیر گذارند؛ یعنی به همان اندازه که فولاد بر روی شاخص تاثیر میگذارد سنیر هم تاثیر خواهد داشت. این طور در نظر بگیرید که ارزش تمامی سهام برابر است.
مبدا این شاخص ۱ فرودین ۱۳۹۳ است و مبنا اولیه این شاخص ۱۰۰۰۰ واحد در نظر گرفته شده است. مهم ترین مزایا این شاخص این است که وضعیت کلی بازار را به ما نشان میدهد؛ یعنی اگر بیشتر سهام بازار مثبت باشند این شاخص مثبت خواهد شد و بالعکس بیشتر سهام بازار منفی باشد شاخص هم منفی خواهد شد.
شاخص صنعت
نحوه محاسبه شاخص صنعت دقیقا همانند شاخص کل است با این تفاوت که برای هر صنعت به طور جداگانه محاسبه خواهد شد. با استفاده از این شاخص متوجه وضعیت هر صنعت خواهید شد و میتوانید صنعت های در حال رشد را شناسایی و اقدام به خرید آنها کنید.
شاخص سهام آزاد شناور
پیش از آنکه شاخص سهام آزاد شناور را بررسی کنیم. باید با مفهوم سهام شناور آشنایی داشته باشیم. سهام شناور به تعداد سهام از کل سهام شرکت گفته میشود که در حال گردش است یعنی قابلیت خرید و فروش دارد.
همانطور که در عکس بالا میبینید اطلاعاتی وارد شده که در سایت سازمان بورس قابل مشاهده است. از تعداد کل سهام این شرکت ۵۰ میلیون سهم قابل معامله است و باقی این سهام بلوکه است و قابلیت خرید و فروش ندارد که این سهام در دست سهامداران عمده قرار دارد.
نحوه محاسبه این شاخص دقیقا همانند شاخص کل است با این تفاوت که برای وزن دهی سهام، به جای استفاده از تعداد کل سهام شرکت از سهام شناور استفاده میشود..
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
همانطور که از اسم این شاخص پیداست، وضعیت ۵۰ شرکت فعال بازار را نشان میدهد. ۵۰ شرکت فعال به این صورت انتخاب میشود که شرکت هایی که در بازه های ۳ ماهه بیشترین تعداد روزهای داد و ستد را داشته باشند جز شرکت های فعال محسوب میشوند.
این شاخص به دو روش محاسبه میشود روش اول به صورت میانگین ساده است (شاخص هم وزن) و روش دوم به صورت میانگین موزون میباشد که همانند شاخص کل محاسبه میشود
بخش دوم: تحلیل شاخص ها
در این بخش به بررسی ۳ شاخص اصلی یعنی شاخص کل، شاخص هم وزن و شاخص صنعت خواهیم پرداخت.
تحلیل شاخص کل
تحلیل شاخص کل، اصلی ترین شاخص بازار است و باقی شاخص ها تاثیر بسیار زیادی از این شاخص خواهند گرفت و روند تکنیکالی این شاخص برای معامله گران از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد بود. در ادامه انواع روند شاخص کل را بررسی خواهیم کرد.
در عکس بالا قسمت زرد رنگ روند تکنیکالی صعودی شاخص کل را میبینید. در این بازه ها خرید سهم ریسک بسیارکمی دارد و اکثر سهام رشد قیمت را نیز خواهند داشت. بیشتر فعالیت معامله گران حرفه ای در این روند ها خواهند بود و با تمام سرمایه خود نیز در بازار به خرید و فروش خواهند پرداخت.
در این تصویر روند نزولی شاخص کل را مشاهده میکنید. معامله گران حرفه ای کمترین فعالیت را، در این بازار ها دارند و خرید سهام در این بازار ها ریسک بسیار زیادی به همراه خواهد داشت.
وقتی با این روند در شاخص کل مواجه شدیم میتوان دو روش را پیش گرفت:
۱- خروج کل سرمایه
در این روش معامله گر هیچ فعالیتی در بازار نخواهد داشت و کل سرمایه معامله گر یا از پرتفوی خارج میشود یا بر روی اوراق مطمئن سرمایه گذاری میشود.
۲- خروج مقداری از سرمایه
در این روش معامله گر ۵۰ تا ۷۰ درصد سرمایه خود را از بازار خارج میکند و با باقی مانده سرمایه اقدام به خرید و فروش میکند. با این روش سرمایه معامله گر دچار زیان شدید نخواهد تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن شد.
در تصویر بالا روند تکنیکالی رنج را مشاهده میکنید. به این نوع بازارها، بازار کم قدرت هم گفته میشود. بهتر است معامله گر در این بازار در تحلیلگری، بسیار سختگیرتر باشد و خرید و فروش های زیادی نداشته باشد.
همچنین در این نوع بازار ها بهتر است اقدام به خرید سهامی کرد که تاثیر کمتری بر روی شاخص کل دارند مانند سهم های صنعت های کوچک مانند صنعت غذایی، دارو و زراعت.
استراتژی کلی شاخص ها
در ۳ حالت به بررسی بیشتر و دقیقتر ۳ شاخص (شاخص کل، شاخص هم وزن و شاخص صنعت) خواهیم پرداخت.
حالت اول: روند شاخص کل صعودی
میتوان گفت تمامی شاخص ها با کمی تاخیر یا تعجیل از شاخص کل پیروی خواهند کرد و از همین رو وقتی شاخص کل صعودی باشد میتوان اقدام به خرید سهام بازار کرد.
وظیفه اصلی معامله گر در هر بازاری متفاوت است. در بازار صعودی معامله گر وظیفه دارد که بیشترین سود ممکن را از بازار بگیرد و در بازار نزولی وظیفه اصلی معامله گر، حفاظت از آن سود است. به این نکته هم باید دقت کرد که شاخص در کدام قسمت از موج صعودی خود قرار دارد در ابتدای موج هست یا در میانه موج.
به طور مثال در تصویر بالا مشاهده میکنید که شاخص در ابتدای موج قرار دارد در این بازه حتما باید در واچ لیست معامله گر، شرکت های بزرگ بازار که تاثیر زیادی بر روی شاخص دارند، قرار داشته باشند.
زیرا رشد قیمت این شرکت ها باعث شده که شاخص از روند رنج به روند صعودی تبدیل شود و خرید این سهام در این منطقه تکنیکالی میتواند سود بسیار خوبی داشته باشد.
تصویر بالا شاخص را پس از یک رشد بسیار زیاد نشان میدهد. در این محدوده بهتر است بسیار محتاط تر عمل کرد؛ زیرا هر لحظه امکان شروع یک ریزش شارپی وجود دارد.
در این محدوده باز هم بهتر است سراغ سهام بزرگ بازار بروید؛ زیرا این دسته سهام قابلیت نقد شوندگی بهتری نسبت به سایر سهام دارند. به اصطلاح در این سهام گرفتار صف های فروش نخواهید شد.
حالت دوم: شاخص کل نزولی یا رنج، ولی شاخص هم وزن صعودی
در بالا گفته شد در زمان هایی که شاخص کل در وضعیت نزولی یا رنج قرار دارد بهتر است معامله گر از بازار دور باشد یا فعالیت کمتری در بازار داشته باشد. سوالی که ایجاد میشود این است در این وضعیت بهتر است معامله گر اقدام به خرید چه سهامی بکند؟
در زمان هایی که شاخص کل صعودی نیست ممکن است شاخص هم وزن روند صعودی داشته باشد. این وضعیت به ما میگوید که سهام بزرگ بازار در وضعیت نزولی یا رنج هستند اما سهام کوچک بازار روند صعودی دارند و میتوان اقدام به خرید آنها کرد. پس در این وضعیت بهتر است سراغ سهام کوچک بازار بروید سهامی که در صنعت هایی مانند غذایی، دارو، زراعت و قندی ها قرار دارند.
حالت سوم: شاخص کل نزولی شاخص هم وزن نزولی اما شاخص صنعت صعودی
ممکن است بازار در وضعیتی قرار بگیرد که هم شاخص کل هم شاخص هم وزن روند نزولی یا رنجی را داشته باشند در این مواقع باید سراغ شاخص صنایع رفت.
صنعت هایی در بازار بورس وجود دارد که هم ارزش بسیار کمی دارند و تاثیر بسیار کمی بر روی شاخص کل دارند همچنین تعداد سهام آن صنعت کم است و از همین رو تاثیری بر روی شاخص هم وزن هم ندارند؛ و اگر این دسته از سهام روند صعودی را در پیش بگیرند فقط از طریق شاخص آن صنعت میتوانید این سهام را شناسایی کنید. پس در بازار نزولی (شاخص کل و شاخص هم وزن) سراغ شاخص صنایع بروید و صنعت های صعودی را شناسایی و اقدام به خرید آن ها کنید.
در تصویر بالا نمودار شاخص کل و شاخص صنعت قند و شکر را مشاهده میکنید. همانطور که میبینید شاخص کل در اواخر اسفند ماه روند صعودی خود را آغاز کرد اما شاخص صنعت قند و شکر حدود یک ماه زودتر این روند را آغاز کرد.
در این فاصله حدودا یک ماه، شرکت های این صنعت رشد قیمت بسیار خوبی را تجربه کردند و در آن زمان میتوانستیم با بررسی شاخص صنایع، این صنعت را شناسایی و اقدام به خرید شرکت های این صنعت کرد
نتیجه گیری
ما برای خرید هر شرکت عوامل داخلی تاثیر گذار بر روی همان شرکت را بررسی میکنیم مانند تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و تحلیل رفتار شناسی؛ اما وضعیت بازاری که سهام معامله گر در اون بازار قرار دارد قطعا بر روی رشد یا ریزش قیمت سهام شرکت تاثیر گذار است و نباید به آن بی اهمیت بود.
بررسی روند قیمتی سهام در گذشته نشان داده است حتی شرکت هایی که عوامل داخلی بسیار مناسبی داشته اند اما در بازار نزولی قرار داشتند، نتوانستد رشد قیمت را تجربه کنند و بلعکس وضعیت بازار باعث ریزش قیمت آن شرکت ها هم شده است.
بررسی درصد شاخص کل و هم وزن در بورس تهران
نوشتار را با یک مثال ساده شروع میکنیم. به تصویر زیر نگاه کنید.
این نتایج مربوط به آخرین روز کاری بورس تهران در تاریخ چهارشنبه 4 تیرماه سال 99 است. همانگونه که مشاهده میکنید شاخص کل 2.04 درصد و شاخص هم وزن 0.36 درصد، رشد کرده است. ما میخواهیم در این نوشتار درباره این اعداد درصدی صحبت کنیم.
حال بیایید این اعداد درصد افزایش یا کاهش را در طول زمان مورد بررسی قرار دهیم. از اینجا میتوانید فایل دیتا درصد افزایش یا کاهش شاخص کل و هم وزن را از ابتدای سال 1394 تا آخرین روز معاملاتی چهارشنبه 4 تیرماه سال 99 دریافت کنید.
از گراف زیر شروع میکنیم. در این نمودار میتوانید روند حرکتی درصد شاخص کل از ابتدای سال 1394 تا آخرین روز معاملاتی چهارشنبه 4 تیرماه سال 99 را مشاهده کنید.
درصد شاخص کل در طول زمان از سال 1394 تا 13990404
همانگونه که در گراف بالا مشاهده میکنید از اواسط سال 1397 به بعد دامنه نوسان افزایش یا کاهش درصد شاخص کل بزرگتر شده است. خوب است قبل از ادامه بحث کمی در این رابطه صحبت کنیم.
اگر تک رفتارهای بالا بودن درصد شاخص کل در سال 1394 را نادیده بگیریم، به نظرم شروع بزرگ شدن دامنه نوسان در گراف بالا، اولین ایدهها و نقاط توجه عمومی به بورس تهران را نشان میدهد. به عبارتی تقریباً از اواخر خرداد سال 1397 تا همین امروز، دامنه نوسان درصد شاخص کل چه در جهت افزایش و چه در جهت کاهش بزرگ شده است. من از این فرایند به نام “پنجره بورسی” یاد میکنم.
پاسخ به این سوال که بورس تهران تا چه زمانی رونق دارد، در همین پنجره نهفته است. پاسخ این است که تا زمانی که پنجره بورسی باز باشد، بورس نیز مورد توجه و رونق خواهد بود. در همین جا است که اهمیت کاهش و اصلاح بازار خود را نشان میدهد. به بیان دیگر همانقدر که رشد برای رونق بازار بورس مفید است، اصلاح نیز اهمیت فراوان دارد.
علاقمند هستم از یک تجربه دیگر در کشور که از همین مکانیسم پیروی میکرد و اکنون در چند گام جلوتر از پنجره بورسی قرار دارد، صحبت کنم. به این امید که بورس راه این تجربه را نرود. گراف زیر را ببینید.
پنجره جمعیتی ایران، وضعیت ساختار سنی جمعیت و پیشبینی آینده
بیایید درباره گراف بالا که از آن به نام پنجره جمعیتی یاد میکنیم، صحبت کنیم تا بعد به ادامه بحث بپردازیم.
در دهه 1360 نرخ رشد جمعیت کشور حدود 6.5 بوده است. به معنای ساده اینکه در هر 10 خانواده ایرانی حدود 65 فرزند وجود داشته است. این مطلب سبب شده بود که تقریباً 45 درصد جامعه زیر 15 سال و 50 درصد جامعه در سنین کار 15 تا 64 سال (جمعیت فعال اقتصادی) قرار داشته باشد.
در دهه 1370 با ورود افراد زیر 15 سال به گروه جمعیت افراد در سنین کار، پنجره جمعیتی کشور که از آن به عنوان موتور محرک رشد و رونق اقتصادی کشور یاد میشود، باز شده است.
اما باز ماندن پنجره جمعیتی ایران تا چه زمانی ادامه داشت؟ تقریبا تا سال 1395 و با کاهش نرخ رشد جمعیت به کمتر از عدد 2.1 و افزایش جمعیت گروه افراد در سن سالمندی، افقهای بسته شدن پنجره جمعیتی ایران دیده میشد.
به این ترتیب پنجره جمعیتی کشور پس از یک دوره طلایی 20 ساله در حال بسته شدن است و پیشبینی آینده نیز بیانگر بسته شدن کامل آن خواهد بود.
سوال اساسی این است که چرا این اتفاق افتاد؟ پاسخ بسیار ساده است، نرخ باروری و رشد جمعیت به شدت کاهش پیدا کرد. برای باز ماندن پنجره جمعیتی ما حداقل به نرخ باروری 2.1 نیاز داشتیم. به بیان ساده اینکه به طور متوسط در هر 10 خانوار ایرانی 21 فرزند وجود داشته باشد. همین. اما این اتفاق هرگز نیفتاد و پیشبینیهای بدبینانه نشاندهندهی آن است که نرخ باروری حتی به کمتر از 1 و تقریباً 0.9 رسیده است. یعنی در هر 10 خانواده فقط 9 فرزند وجود دارد.
حال به پنجره بورسی برگردیم و بار دیگر این سوال را تکرار کنیم. پنجره بورسی کشور تا چه زمانی باز خواهد ماند؟ پاسخ به همان اندازه قبلی ساده است. تا زمانی که نقدینگی و پول حقیقی و حقوقی به بازار تزریق شود. البته یک نکته فنی نیز احتمالاً در این میان موثر باشد. این نکته این است که اجازه داده شود، دامنه نوسان پنجره بورسی بزرگتر شود. به عبارت دیگر چنانچه ورود پول میتواند طول پنجره بورسی را ادامه دار کند، حذف دامنه نوسان نمادها از 5 درصد فعلی، میتواند طول پنجره بورسی را بزرگتر کند. ترکیب این دو پنجره بورسی را برای سالیان سال باز نگه خواهد داشت.
حال به ادامه بحث خود در زمینه درصد افزایش و یا کاهش، شاخص کل و شاخص هم وزن بپردازیم.
یکبار دیگر به تصویر زیر نگاه کنید.
همانگونه که بیان کردیم، دادهها مربوط به آخرین روز کاری بورس تهران در تاریخ چهارشنبه 4 تیرماه سال 99 است. شاخص کل 2.04 درصد و شاخص هم وزن 0.36 درصد، رشد کرده است.
در جدول زیر به تفکیک هر سال، نتایج میانگین درصد شاخص کل و هم وزن آمده است.
جدول نشان میدهد مثلاً به طور متوسط در سال 1394 شاخص کل روزانه 0.1092 درصد رشد داشته است. برای همین سال شاخص هم وزن به طور متوسط در هر روز 0.1327 درصد رشد داشته است.
سال 1395 نیز شاخص کل به طور متوسط در هر روز 0.0149 درصد کاهش داشته است.
اما برای سال 1399 و 59 روز کاری سپری شده از آن تا تاریخ چهارشنبه 4 تیرماه، شاخص کل میانگین در هر روز 1.675 درصد و شاخص هم وزن 1.500 درصد افزایش داشته است.
با استفاده از همین اعداد میانگین روزانه درصد شاخص کل، میتوانیم به سادگی پیشبینیهایی برای اینکه مثلا چه زمانی شاخص کل به عدد دو میلیون و یا هر عدد دیگری میرسد، داشته باشیم. فرصتی شد در آینده درباره آن صحبت خواهیم کرد.
در نمودار زیر اعداد درصد افزایش یا کاهش میانگین روزانه درصد شاخص کل و هم وزن را مشاهده میکنید.
همانگونه که مشاهده میشود در تمام سالها به جز سال 1396 و همین روزهای سال 99 رشد روزانه شاخص هم وزن بیشتر از شاخص کل بوده است.
در سال 99 علاوه بر پیشی گرفتن رشد روزانه شاخص کل نسبت به شاخص هم وزن، اندازه رشد نیز به شدت افزایش یافته است. در حالی که در سال 96 شاخص کل متوسط روزانه 0.093 درصد بزرگتر میشده، اکنون و در سال 99 شاخص کل به طور متوسط در هر روز 1.675 درصد بزرگتر میشود.
حال بیایید از یک آماره جدید صحبت کنیم. این آماره را به صورت اختلاف بین درصد شاخص کل و درصد شاخص هم وزن تعریف میکنیم. نام آن را شاخص تفاضلی قرار میدهیم.
مثلاً شاخص تفاضلی برای روز چهارشنبه 4 تیرماه 99 به صورت زیر به دست میآید.
1.68 = (0.36 – 2.04) = (درصد شاخص هم وزن – درصد شاخص کل)
شاخص تفاضلی هر روز، اگر مثبت باشد نشان میدهد در آن روز رشد شاخص کل نسبت به شاخص هم وزن بیشتر بوده است و اگر درصد تفاضلی منفی باشد بیانگر آن است که در آن روز شاخص هم وزن نسبت به شاخص کل عملکرد بهتری داشته است.
بزرگتر بودن شاخص تفاضلی نشاندهنده توجه بیشتر به نمادهای شاخص ساز و بزرگ و کوچکتر بودن آن توجه بیشتر به نمادهای کوچک بازار را نشان میدهد.
برای روز چهارشنبه 4 تیرماه 99 به شاخص تفاضلی عدد 1.68 بوده است و این مطلب بیانگر توجه بیشتر سهامداران به نمادهای بزرگ و شاخصساز بوده است.
حال بیایید همین شاخص تفاضلی را برای یک دوره کوتاه و از ابتدای سال 99 مورد بررسی قرار دهیم. در گراف زیر میتوانید رفتار و روند شاخص تفاضلی به ازای 59 روز کاری بورس تهران را مشاهده کنید.
نمودار بالا نشان میدهد در 39 روز شاخص تفاضلی مثبت و تقاضای بازار به سمت سهام بزرگ بوده است. در 20 روز دیگر بازار به سمت سهام کوچک توجه کرده است. در واقع توجه بازار به نمادهای کوچک در ابتدای سال، هم اینک و در چندین روز متوالی به سمت سهام بزرگ، حرکت کرده است.
خوب است بر روی همین شاخص تفاضلی مربوط به سال 1399 یک مدل سری زمانی طراحی کنیم. در گراف زیر میتوانید مدل را مشاهده کنید.
پیش بینی مدل برای روز چهارشنبه 4 تیرماه 99 هر چند همچنان بالا بودن درصد رشد شاخص کل نسبت به شاخص هم وزن را نشان میدهد اما تا حدی خطا دارد.
مدل بر این نظر بوده است که شاخص کل باید 1.09 درصد بزرگتر از شاخص هم وزن باشد اما در واقعیت شاخص کل 1.68 درصد از شاخص هم وزن بزرگتر شده است. به بیان سادهتر رفتار شاخص کل و توجه به نمادهای شاخص ساز در این روز، بیشتر از روند گذشته مدل بوده است.
اینکه در ادامه چه خواهد شد و آیا همچنان شاخص تفاضلی مثبت خواهد ماند و نمادهای بزرگ بازار رشد بیشتری نسبت به نمادهای کوچک خواهند داشت، در آینده مشخص خواهد شد. مطلب آن است که حداقل برای آینده نزدیک پاسخ مثبت است و بر مبنای مدل بالا همچنان شاخص تفاضلی مثبت خواهد بود و رشد شاخص کل نسبت به شاخص هم وزن بیشتر خواهد ماند.
چگونه به این مقاله رفرنس دهیم
GraphPad Statistics (2020). Investigating the percentage of total and weighted index in Tehran Stock Exchange. Statistical tutorials and software guides. Retrieved Month, Day, Year, from https://graphpad.ir/total-equal-weighted-index-of-tehran-stock-exchange/.php
For example, if you viewed this guide on 12 th January 2022, you would use the following reference
GraphPad Statistics (2020). Investigating the percentage of total and weighted index in Tehran Stock Exchange. Statistical tutorials and software guides. Retrieved January, 12, 2022, from https://graphpad.ir/total-equal-weighted-index-of-tehran-stock-exchange/.php
ارایه خدمات تحلیل و مشاوره آماری
گراف پد برای شما خدمات مشاوره و انجام انواع تحلیلهای آماری را ارایه میدهد. جهت دریافت نکات بیشتر بهتر است با ما تماس بگیرید.
انواع شاخص های بورس چیست؟
برای انجام سرمایهگذاری موفق در بازار بورس نیازمند اطلاعات متعدد و مختلفی هستیم تا بتوانیم با بررسی و تحلیل آن دادهها به یک نتیجهگیری معقول و منطقی دست پیدا کنیم. اطلاعاتی از قبیل آمار فروش و بهای تمام شده شرکتها, حجم و ارزش معاملات, تغییرات نرخ ارز و قیمتهای جهانی و همچنین میزان ورود و خروج اشخاص حقیقی و حقوقی. یکی تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن از دادههای مهم موجود در بازار که هر روزه در اثر معاملات بازار تغییر میکند شاخص بورس نام دارد که به مرور زمان و در نتیجه نیازهای موجود انواع مختلفی از آن تعریف شده است و در نتیجه هر کدام کارایی خاص خود را دارد. در ادامه در مقاله ((انواع شاخص های بورس چیست و چه کاربردهایی در بازار بورس دارند؟)) به معرفی انواع شاخص های بورس موجود در تاریخ تهیه این مقاله پرداخته میشود و تلاش میگردد تا جایگاه تحلیلی هر کدام از شاخصها تبیین گردد.
شاخص چیست؟
در فرهنگ فارسی معین شاخص به این صورت تعریف شده است. عددی که میانگین ارزش مجموعهای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند. همانطور که از تعریف فوق برداشت میگردد شاخص نماینده مجموعهای از متغیرهای همگن است. برای مثال در معاملات بورس اوراق بهادار از آنجایی که دارایی اصلی مورد مبادله سهام است بنابراین قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی تعریف شده و بر این اساس انواع شاخص های بورس تعریف میگردد. با عنایت به این توضیحات به تبیین انواع شاخص های بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار گرفته میپردازیم. در بورس تهران، ۸ شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایهگذاران برخوردار هستند. شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ از جمله مهمترین شاخصهای مهم در بازار بورس تهران هستند. در ادامه به تشریح این شاخصها میپردازیم.
شاخص کل قیمت چیست؟
همانطور که پیش از این نیز مطرح شد شاخص نماگری است که سطح عمومی قیمت یا بازدهی را برای گروهی یا کل سهام نشان میدهد. بنابراین شاخص کل قیمت نشاندهنده سطح عمومی قیمت کلیه سهام موجود در بازار بورس است. از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازهگیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل میگردد. یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف میکنند و تمامی ارقام شرکتها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف میکنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سالهای بعد را نسبت به آن سال میسنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق میافتد.
همانطور که مشاهده میفرمایید در مخرج کسر شاهد ارقام مذکور در سال مبدأ هستیم. منظور از ارزش جاری که در صورت و مخرج کسر به آن اشاره شده چیست؟ لازم به ذکر است که ارزش جاری هر سهم از حاصلضرب قیمت پایانی سهام ضربدر تعداد سهام آن شرکت به دست میآید. همچنین عنایت داشته باشید که سال مبدأ در بورس اوراق بهادار تهران سال ۱۳۶۹ تعریف شده است و قیمت سهام در آن سال به عنوان مبنای محاسبات لحاظ گردیده است. برای درک این موضوع سعی میکنیم تا در قالب یک مثال مواردی را خدمت شما شرح دهیم:
فرض کنید که کل بازار از سال ۱۳۶۹ تا الآن تنها از سه سهم الف، ب و پ تشکیل شده باشد. اطلاعات سهام در آن سال به شرح زیر است:
سهم الف: ۱۰۰۰ سهم به ارزش ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ سهم به ارزش ۲۰۰۰ ریال
در نتیجه ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ در مثال ما برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۱۰۰۰) + (۲۰۰۰*۳۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۰۰۰) = ۱۰۰۰۰۰۰ + ۶۰۰۰۰۰۰ +۴۰۰۰۰۰۰ = ۱۱۰۰۰۰۰۰
بنابراین ارزش جاری بازار در سال ۱۳۶۹ معادل ۱۱ میلیون ریال بوده است و طبق فرمول شاخص، رقم شاخص در آن سال ۱۰۰ واحد است. حال فرض کنید در سال ۱۳۷۰ قیمت سهام الف به ۲۰۰۰ ریال؛ سهام ب به ۲۷۵۰ ریال و سهام پ به ۲۵۰۰ ریال افزایش پیدا کند. بنابراین ارزش جاری بازار سهام در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
(۱۰۰۰*۲۰۰۰) + (۲۰۰۰*۲۷۵۰) + (۲۰۰۰*۲۵۰۰) = ۲۰۰۰۰۰۰ + ۵۵۰۰۰۰۰ + ۵۰۰۰۰۰۰ = ۱۲۵۰۰۰۰۰
بنابراین همانطور که در محاسبات فوق مشاهده میفرمایید ارزش جاری بازار سهام در مثال ما در سال ۱۳۷۰ به ۱۲۵۰۰۰۰۰ افزایش پیدا کرده است. حال اگر شاخص کل را محاسبه نماییم شاهد رشد ۱۴ درصدی شاخص کل قیمت هستیم:
(۱۲۵۰۰۰۰۰/۱۱۰۰۰۰۰۰) * ۱۰۰ = ۱۱۴
همانطور که در بالا مشاهده میفرمایید شاخص کل نسبت به سال ۱۳۶۹ در حدود ۱۴ واحد افزایش داشته است که نشان از رشد ۱۴ درصدی شاخص بورس دارد.
نکاتی مهم در رابطه با شاخص کل قیمت:
در این شاخص زمانی که شرکتها از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران افزایش سرمایه میدهد و یا تعداد شرکتها کم و یا زیاد میشوند تعدیل میگردد که به دلیل پیچیدگی محاسبات از تشریح شیوه آن خودداری میگردد.
زمانی که یک سهم به دلایل مختلفی مانند شفافسازی؛ برگزاری مجمع عمومی عادی و یا به طور فوقالعاده بسته میشود قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به عنوان مبنای قیمتی آن سهم در شاخص منظور میگردد.
از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکتهای مختلف اثر میپذیرد و بنابراین شرکتهای بزرگتر موجب تغییرات بزرگتر شاخص بورس میگردند نبایستی صرفاً تغییرات این شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار بایستی از سایر شاخصها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی است اما چون سه تا ۵ سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشتهاند شاخص کل رشد قابلتوجهی را ثبت میکند.
سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیمبندی میکند. شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفتهشده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه میگردد و از آن به عنوان شاخص بازار اول و بازار دوم یاد میگردد.
شاخص کل هموزن:
شیوه محاسبه شاخص کل هموزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده میگردد. در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکتها چه اندازهای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمتها اثر بااهمیتی در محاسبات دارند. با لحاظ توضیحات فوق مجدداً به محاسبه شاخص هموزن میپردازیم:
سال ۱۳۶۹:
سهم الف: ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ ریال
شاخص هموزن در سال ۱۳۶۹:
((۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۰۰
سال ۱۳۷۰ :
سهم الف: ۲۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۷۵۰ ریال
سهم پ: ۲۵۰۰ ریال
شاخص هموزن در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
((۲۰۰۰ + ۲۷۵۰ + ۲۵۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۲۱
همانطور که مشاهده میفرمایید که شاخص هموزن رشد قابلتوجهتری را نسبت به شاخص کل قیمت در حالت عادی نشان میدهد.
تفاسیر مهم همزمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هموزن:
در بازار بورس تفاسیر همزمان شاخص قیمت کل و شاخص هموزن بسیار رایج است.
زمانی که شاخص کل صعودی است اما شاخص هموزن نزولی است به این معنی است که اغلب سهام بازار نزول داشتهاند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.
زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هموزن صعودی است به این معنی است که سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزول کردهاند و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کردهاند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایهگذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.
اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند: در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت روبهرو شده است و اگر این موضوع براتی چندین روز متوالی اتفاق بیفتد بستگی به شرایط حاکم بر بازار ممکن است شاهد این تفسیر ایجاد گردد که بازار به سمت رکود پیش میرود.
اگر هر دو شاخص صعود کنند: در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی میشوند و رخداد این حالت در طی چند روز میتواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماههای آتی را بدهد.
شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟
شاخص قیمت و بازده نقدی بیانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران است. لازم به ذکر است که سود حاصل از سرمایهگذاری در بازار بورس از دو محل است:
سود نقدی مصوب مجامع
سود ناشی از افزایش قیمت سهام. شاخص اخیر هر دو مورد را در خود دارد و هر دو را نمایش میدهد. این شاخص به شاخص TEDPIX معروف است و فرمول محاسبه آن مشابه شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج کسر علاوه بر قیمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدی پرداختی در آن سال نیز منظور میگردد.
شاخص بازده نقدی چیست؟
این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه مینماید و از این دریچه بازدهی ناشی از کلیه سودهای پرداختی توسط شرکتهای بورسی را محاسبه مینماید. نکته مهم آنکه وقتی این شاخص نزول نماید به این معنی است که در مجامع سود کمتری پرداخت میگردد و در این حالات نبایستی خیلی به انتظار کسب سود نقدی سنگین باشیم و انتظارات و یا سبک معاملهگری خود را اصلاح نماییم.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
پیش از اینکه بخواهیم در رابطه با این دو شاخص مطالبی را خدمت شما بیان کنیم لازم است تا به این نکته اشارهکنیم که شرکتها را بر اساس ماهیت فعالیتشان میتوان تقسیمبندی کرد. شرکتهای تولیدی و خدماتی دو دسته اصلی شرکتهای بورسی را شامل میشوند. بیش از ۶۰ درصد شرکتهای فعال در بورس را شرکتهای تولیدی تشکیل میدهند. همچنین مشاوره مالی و شرکتهای تأمین سرمایه جزو خدمات مالی محسوب میشوند. شرکتهای حاضر در دسته اول را در زمره شاخص صنعت و شرکتهای حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیمبندی میکنند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فنآوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیمبندی میگردند. لازم به ذکر است که شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکتهای فعال در آن شاخص هستند، در واقع مشابه شاخص کل قیمت محاسبه میگردند و تفاوت آنها با شاخص مزبور در تعداد شرکتهای حاضر در آن صنعت است.
شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) :
عموماً برخی از شرکتهای حقوقی مالکیت اصلی و عمده شرکتهای سهامی را بر عهده دارند. زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته میشود و سهام تحت مالکیت آنها معمولاً جزو سهامی به حساب نمیآید که به صورت فعال در بازار معامله شود. شناوری سهام به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که نزد سرمایهگذاران خرد (غالبا حقیقی) قرار دارد و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک را دارد و خرید سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل و نفوذ در شرکت خریداری نمیگردد.درصد شناوری یک سهم در سایت بورس اوراق بهادار نمایش داده میشود. شاخص سهام آزاد شناور، تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت را محاسبه میکند که توسط سرمایهگذاران خرد مورد معامله قرار میگیرد. شیوه محاسبه مشابه شاخص کل قیمت است و تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ میگردد.
برای مثال در شاخص کل قیمت صد درصد سهام فولاد مبارکه تعریف شاخص کل و شاخص هم وزن یعنی ۱۳۰ میلیارد سهم به عنوان ضریب قیمت فولاد مبارکه لحاظ میگردد در حالی که در شاخص سهام آزاد شناور تنها ۲۵ درصد سهام این شرکت یعنی ۳۲٫۵ میلیارد سهم آن به عنوان ضریب قیمت لحاظ میگردد. یکی از نکات تفسیری حائز اهمیت این هست که هرچه درصد شناوری سهام پذیرفته شده در بازار بورس بیشتر باشد نتیجه این شاخص به تغییرات شاخص کل قیمت نزدیکتر خواهد بود و هر چه درصد شناوری پایینتر باشد به نظر میرسد که نتیجه حاصل از شاخص سهام شناور آزاد واقعیتر باشد.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یکبار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه مینماید. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را ارائه مینماید. بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکتهای لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ میگردند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر:
بزرگی شرکتها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه میشود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته میشود:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
۳۰ شرکت بزرگتر شامل شرکتهایی میشود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگتر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد مینماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است. معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگتر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی میدهند.
دیدگاه شما